انسان پیش از آزمون الهی تحسین‌برانگیز نیست / تعیین سرنوشت با عمل

 مرتضی خاتمی‌خوانساری، قرآن‌پژوه، شب گذشته، ۱۵ اردیبهشت‌ماه، در برنامه تلویزیونی «سوره» به بحث در مورد انسان و خلقت او پرداخت که در ادامه می‌خوانید؛

خداوند در همه کارهایش احسن است. او احسن الخالقین است و وقتی که مسئله به او ربط دارد، همه‌چیز خوب است، اما یک وقت عملکردهای انسان‌ها مطرح است. مثلاً فرعونی آمده است و می‌گوید در مورد او تغافل وجود دارد یا انسان‌هایی آمده‌اند، زکات ندادند که فرمودند این‌ها «قطور» بودند، یا اشخاصی بودند که جدل به باطل کردند که می‌گوید انسان «کفور» است؛ لذا برخورد با عملکردهای خود انسان‌هاست.

مثالش در عرف خود ما هم هست. یک صاحب کارخانه در ابتدا برخوردهایش خوب است، اما در ماه پنجم شاید کسی بد کار کرده باشد که برخوردهایش با او متفاوت می‌شود. بنابراین به حسب اعمال برخورد می‌شود. یک صفاتی در انسان هست، مانند عجول بودن که بشر طوری خلق شده که زود می‌خواهد به خواسته‌اش برسد. یا فرمود که بشر روی حرفش می‌ایستد، اما این‌ها در جای خود به‌جاست و شرایط حال و ... را باید درنظر گرفت.

بدی‌ها مربوط به اعمال انسان است
آنچه خدا کرده، منفی نیست. بلکه منفی‌ها برای اعمال خلق است. در ابتدا رئیس کارخانه حرفش خوب است، اما در ادامه اگر کسی دیر آمد می‌گویند که چرا دیر آمدی؛ لذا اگر انسان‌ها بد عمل کنند با فعل بدشان برخورد می‌شود. اگر بشر مثلا کفر بورزد، خداوند نیز با او برخورد می‌کند و این برخوردها نتیجه عمل انسان است. بنابراین تمام مخلوقات خلقتشان روی حساب و کتاب بوده است و آن خواسته‌ای که خدا در خلقت داشته برای هر موجودی محقق شده است.

اما بشر دوست دارد، همه چیز را به صورت مفت به دست بیاورد، اما مخلوق باید خوب عمل کند. اینکه فرمود: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ في‏ أَحْسَنِ تَقْويمٍ»، تقویم یعنی به‌پا شدن یعنی انسان می‌تواند بیشترین رشد را کند، مانند حضرت رسول(ص) و اینکه فرمود: «ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلينَ» یعنی ممکن است که بد عمل کند و مانند فرعون بشود. لذا کار خدا درست است، اما انسان و جن که مختار هستند، بد عمل می‌کنند. امام می‌فرمود: ابعادش بشر متناهی است، اگر مثبت برود تا خدا می‌رود و اگر منفی را انتخاب کند نیز تا اسفل سافلین خواهد رفت.

کسی را به رایگان از مقامی بهره‌مند نمی‌کنند
بنابراین، به صورت رایگان چیزی به کسی نمی‌دهند. ما را که خدا خلق کرد، خواسته‌ای که از ما خواست احسن بود. اما مخلوقات مکلف به تناسب اعمالشان مثبت یا منفی می‌شوند. فرمود که انسان در زیان است مگر کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح کردند. البته در اینجا برخی می‌خواهند امتیازتراشی کنند، اما خداوند بی‌خود به کسی چیزی نمی‌دهد و در قیامت نیز انسان به سبب اعمالش پاداش می‌بیند.

اینکه از راه نرسیده به من «به به» بگویند که صحیح نیست. خدا به خودش این آفرین این را گفته است و فرموده که من احسن الخالقین هستم، اما این به معنای احسن مخلوق بودن ما نیست و اگر انسان می‌خواهد رستگار شود، باید راه درست برود. اما اینکه انسان از راه نرسیده به او بگویند خوب هستی که دلیلی ندارد.

خلقت آدم و اعتراض فرشتگان
خداوند آدم را که خلق کرد، به ملائکه گفت می‌خواهم مخلوقی را خلق کنم تا روی زمین خلیفه باشد و بعد فرشتگان بد عمل کردند و گفتند آیا می‌خواهی کسی را روی زمین قرار دهی که خونریزی و فساد می‌کند؟ البته که نباید آنها این طور می‌گفتند و اطلاعات منفی را در مورد انسان‌ها مطرح می‌کردند که موجب شد بعدا خدا به آنها خشم کند. روایتی داریم که پیامبر(ص) فرمود دو هزار سال قبل از خلقت آدم(ع) خدا سوره طه و یاسین را برای فرشتگان خواند. خدا فرمود می‌خواهم مخلوقی را خلق کنم و به اینها ۱۲۴ هزار پیامبر بدهم.

به این انبیا نیز ۱۰۴ کتاب آسمانی می‌دهم و به آخرین پیامبر هم کتابی می‌دهم که ۱۱۴ سوره دارد و این دو سوره نیز دو سوره از آن هستند. اما از این دو سوره فهمیدند که داستان چه می‌شود و فهمیدند که این انسان‌ها فرعون هم دارند. خدا فرمود می‌دانم که شما بدی‌ها را می‌گویید اما خوبی‌ها را نمی‌گویید. وقتی که خدا به آدم علم داد، فرشتگان دیدند که کلاس آدم خیلی بالا است و دیدند با این علم خلیفه الهی شدن سزاوار این انسان است.

فکر نکنیم خود فرشته از راه نرسیده خیلی خوب است. هنوز کاری نکرده که خوب باشد. خدا آدم را خلق کرد اما تمام تحسین‌ها در ابتدا برای خدا است و آدم در ابتدای خلقت که هنوز کاری نکرده است. یک بچه به دنیا می‌آید و زیبا است، اما بچه که تحسین ندارد بلکه خالقش تحسین دارد و بعد که بزرگ شد، باید ببینیم که دروغ می‌گوید یا راست. اینکه بگوییم بشر از راه نرسیده باید تحسین شود صحیح نیست.

منبع: ایکنا