جریان مباهله سند حقانیت شیعه و جلوه ای از عزت اسلام است

راضیه علی اکبری در گفت و گویی با اشاره به اهمیت و جایگاه روز مباهله گفت: «مباهله» پیامبر(ص) با مسیحیان نجران برگرفته از سنتی متداول، در میان اقوام سامی و بیانگر تلاش­های فراوان پیامبر(ص) برای دعوت اهل كتاب به دین اسلام بوده است كه متأسفانه بخش وسیعی از مناظرات و گفتگوهای پیامبر(ص) با آنان مورد غفلت سیره نویسان واقع شده و در متون اسلامی نیز به طور مستقل بدان پرداخته نشده است. مباهله از آن جهت كه دلیلی بر فضیلت و برتری اهل­بیت(ع) و عصمت و امامت بلافصل امام علی(ع) است، دارای اهمیت است.
 

وی ادامه داد: مباهله از ریشه «بهل» به معنای رها ساختن، ترك گفتن، به خود واگذاشتن و قید و بند چیزی را برداشتن و نیز لعنت كردن آمده است كه از زبان­های عبری و سریانی وارد زبان عربی شده است و در اصطلاح به عملی گفته می­شود كه دو یا چند نفر كه در مسأله مهم دینی با یكدیگر اختلاف دارند، در یك جا جمع شوند و با اصرار و تضرع به درگاه خداوند، از او بخواهند آن را كه بر باطل است، رسوا و مجازات كند؛ تفاوت میان مباهله و لعنت كردن آن است كه مباهله از شدت و تأكید بیشتری برخورداراست.
 

به گفته این استاد دانشگاه برخی زمان مباهله را سال سوم هجری می­دانند؛ زیرا به اتفاق اكثر مفسران شیعه و سنی آیه 61 سوره آل ­عمران كه برای دعوت به مباهله است، در این سال نازل شده است و برخی وقوع آن را در سال نهم هجری «عام­الوفود» دانسته­اند كه پیامبر(ص) عازم مدینه شدند؛ اما قول اول صحیح­تر به نظر می­رسد.

از محتوای آیات 24ـ 19 آل ­عمران می­توان دریافت كه پیامبر(ص) برای تفهیم اینكه همه انبیاء در یك مسیر واحد بوده­اند و دین حق یكی است و اختلاف در ظاهر شرایع به دلیل تناسب آن با مراحل تكامل اندیشه بشری است و عیسی(ع) نیز بنده و فرستاده خداست، تلاش­های فراوانی كرد و موفق شد، عده­ای از آنان را به اسلام فرا خواند؛ اما عده­ای دیگر به مجادله و محاجه با پیامبر(ص) پرداختند و چون سخنان منطقی پیامبر(ص) در آنان اثر نكرد، به دستور خدا آنان را به مباهله فرا خواند.

وی با بیان ماجرای مباهله تصریح کرد: در سال سوم یا نهم هجری «عام­الوفود» پیامبر(ص) نامه­ای برای دعوت مسیحیان نجران به دین اسلام فرستاد؛ بزرگان مسیحی نجران، پس از مذاكرات طولانی به نتیجه مشخص نرسیده و تصمیم گرفتند، پس از دیدار پیامبر(ص) راه حل مناسبی بیابند.
آنان با لباس­های فاخر ابریشمی و انگشتر طلا به دست بر پیامبر(ص) در مسجد وارد شدند، پیامبر(ص) با آنان سخن نگفت؛ آنان در جستجوی علت این رفتار، نزد علی(ع) راهنمایی شدند. حضرت فرمود: «با همان لباس­های سفر، نزد پیامبر(ص) روید». آنان چنین كردند و هنگام ملاقات با پیامبر(ص)، ایشان فرمود: «به خدا سوگند! بار نخست شیطان همراهتان بود».
هنگام گفتگو با پیامبر(ص)، آنان ابتدا درباره ماهیت عیسی(ع) سؤال كردند، پیامبر(ص) از ایشان به عنوان بنده و پیامبر(ص) خدا یاد كرد.
آنان شگفت زده پرسیدند چگونه ممكن است در حالی كه همه آدمیان پدری دارند و عیسی(ع) بدون پدر به دنیا آمده است؟
پیامبر(ص) فرمود: «آدم از خاك و بدون پدر آفریده شد، آفرینش عیسی(ع) نیز همانند آفرینش آدم، بدون پدر و از نفخه روح­القدس می­باشد.
 

به گفته این مشاور خانواده مسیحیان كه قائل به ربوبیت حضرت عیسی(ع) بودند و او را فرزند خدا می­دانستند، از پاسخ به این استدلال درمانده و به انكار شدید آن پرداختند. تا آنجا كه پیامبر(ص) از رفتار آنان به ستوه آمد و سپس به فرمان خداوند آنان به مباهله دعوت شدند: «هرگاه بعد از علم و دانشی كه (درباره مسیح) به تو رسیده (باز) كسانی با تو به محاجه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت كنیم، شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت كنیم، شما هم از نفوس خود؛ آنگاه مباهله كنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم. فردای آن روز 24 یا 25 ذی­الحجه دو طرف در بیابانی اطراف مدینه گرد آمدند.
پیامبر(ص) همراه امام علی(ع) كه حسنین(ع) پیش روی آنها و فاطمه(س) پشت سر حضرت بود، همگی در جایگاه خویش و در زیر یك چادر قرار گرفتند. پیامبر(ص) فرمود: «بارالها! اینان اهل بیت من هستند.

وی با بیان جایگاه روز مباهله عنوان کرد: مسیحیان نجران نیز كه برخی فرزندان خود را همراه آورده بودند و در مقابل آنان استقرار یافتند. بزرگان مسیحی چون عزیزترین اشخاص پیامبر(ص) را همراه او دیدند به قوم خویش گفتند: «ما صورت­هایی را می ­بینیم كه اگر از خدا درخواست از جا بركندن كوه­ها را كنند، چنین خواهد شد. هرگز با آنان مباهله نكنید كه به خدا سوگند او همانند پیامبران به مباهله نشسته است كه اگر چنین كنید هلاك خواهید شد و تا قیامت، مسیحی­ای بر روی زمین باقی نخواهد ماند.
از این‌رو از مباهله امتناع كرده، عده­ای اسلام آوردند و عده­ای به دادن جزیه راضی شدند. برخی این تصمیم را ناشی از ظهور نشانه­ های عذاب دانسته ­اند.

پیامبر(ص) پس از پشیمانی آنان از مباهله فرمود: «به خدا سوگند اگر مباهله می­كردم، تمام این بیابان پر از آتش می­شد و در دم هلاك می­ شدید.
این پژوهشگر علمی جریان مباهله را نقطه عطفی در تاریخ اسلام خواند و افزود: چون در آن روز بار دیگر نور اسلام در آفاق هستی درخشیدن گرفت و عالمیان در سال نهم هجرت، حقانیت نبوت پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و منزلت اهل بیت آن حضرت را برای چندمین بار به نظاره نشستند و روز مباهله، به عنوان یکی دیگر از روزهای جشن و پیروزی و روز دعا وشکرگزاری در تاریخ اسلام ثبت شد.

وی سند حقانیت شیعه، جلوه ای از عزت اسلام، دلیلی بر فضیلت اهل بیت علیهم السلام و آشکار شدن ذلت دشمنان اسلام را از دست آورد ها و آموزه های حیاتبخش جریان مباهله دانست و یادآور شد: نزول آیه مبارکه مباهله، واضحترین دلیل بر فضیلت و عالی ترین مدرک برای حقانیت باورهای شیعه در مورد امامت و خلافت علی علیه السلام بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌باشد. در این آیه وجود مقدس امیرمؤمنان علی علیه السلام به منزله جان پیامبر شناخته شده است و این حقیقت غیرقابل انکار که از منظر تمام دانشمندان شیعه و اهل سنت جای تردید و شبهه در آن وجود ندارد - اثبات می‌کند که دومین شخص عالم امکان، علی علیه السلام است که شایستگی جانشینی حضرت خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله بعد از رحلتش منحصر در شخصیت وی می‌باشد.

این استاد حوزه با اشاره به آیه مباهله متذکر شد: در آیه مباهله که علی بن ابی طالب علیه السلام در آن نفس رسول اعظم صلی الله علیه و آله منظور شده است، با کمال وضوح اثبات می‌کنند که علی (ع)آن بزرگ بزرگان و آن یگانه نسخه انسان کامل  که پس از وجود نازنین محمد مصطفی (ص)نظیر او به عرصه هستی گام نگذاشته است  تجلی گاه نمونه همه امتیازات والای پیشوایان معصوم علیهم السلام می‌باشد تا جایی که در یکی از گفتگوهای امام رضا (ع)با مامون، آمده است که مامون از حضرت رضا (ع) پرسید: شما چه دلیلی بر خلافت جدتان علی بن ابی طالب بعد از رسول خدا (ص)دارید؟! امام رضا (ع)فرمودند:  آیة انفسنا آیه مباهله؛ سخن رسول گرامی اسلام در روز مباهله شاهد دیگری بر این مدعاست. آن حضرت هنگام مباهله با نصارای نجران با اشاره به علی علیه السلام فرمود: « پروردگارا این [علی] جان من است و او در نزد من معادل نفس من اسـت»؛ برای همین بود که امیرمؤمنان علی علیه السلام در اوج مظلومیت خویش در ماجرای شورای خلافت، خطاب به اهل شورا با آیه مباهله احتجاج نمود.
 

وی ماجرای مباهله را جلوه ای از عزت اسلام معرفی کرد و گفت: ماجری مباهله موجب شد تا عظمت و حقانیت اسلام بر تمامی مردم اثبات شده و صداقت گفتار رسول اکرم صلی الله علیه و آله و ادعاهای وحیانی آن حضرت بیش از گذشته آشکار گردد. این واقعه یکی دیگر از دلائل نبوت و کرامتهای آن حضرت به شمار می‌آید. بی تردید مباهله، در تقویت ایمان مسلمانان و تضعیف روحیه منافقان و مخالفان تاثیری بسزا داشته است؛ همچنین این آیه محکم ترین دلیل بر عظمت و فضیلت اهل بیت علیهم السلام می‌باشد؛ به گونه ای که ز دانشمندان اهل سنت، ابوالقاسم جار الله زمخشری صاحب تفسیر معروف کشاف می‌نویسد: در این آیه قوی ترین دلیل بر برتری اصحاب کساء علیهم السلام وجود دارد و در آن دلیل روشنی بر صحت پیامبری پیامبر صلی الله علیه و آله است چون هیچیک از مخالف و موافق روایت نکرده است که مسیحیان نجران مباهله (با پیامبر صلی الله علیه و آله) را پذیرفته باشند.

بنا بر گفته این مدرس حوزه و دانشگاه ماجرای مباهله موجب شد تا عظمت و حقانیت اسلام بر تمامی مردم اثبات شده و صداقت گفتار رسول اکرم صلی الله علیه و آله و ادعاهای وحیانی آن حضرت بیش از گذشته آشکار گردد ماجرای مباهله نشان داد که هر کس به هر عنوان با دین اسلام مخالفت نماید، دچار شکست و ذلت ابدی خواهد شد و سرنوشت انسانهای لجوج و خودخواه که به هر بهانه ای از پذیرش حق و منطق صحیح سرباز می‌زنند، همانند نصارای نجران با خذلان و خواری توام خواهد شد، که وعده الهی حق است وپیروزی حق بر باطل از سنتهای تغییرناپذیر اوست. آنان آن چنان از عظمت روحی و معنوی پیامبر صلی الله علیه و آله مرعوب شده بودند که بدون لحظه ای درنگ از مباهله دست کشیده و در کوتاهترین مدت به خواسته های پیامبر صلی الله علیه و آله تن دادند و این مصداق همان آیه شریفه است که می‌فرماید: به زودی در دلهای کافران ترس و وحشت می‌افکنم.

وی با بیان علت خجستگی و مبارکی روز مباهله ادامه داد: شکوه و عظمت حادثه مباهله آن روز تاریخی را به عنوان یکی از ماندگارترین روزهای تاریخ اسلام قرار داد و آن روز به عنوان روز جشن و شادی وشکرگزاری به درگاه حق و به عنوان یادآور عظمت اصحاب کساء در حافظه تاریخ ثبت شد، به همین جهت در روز 24ذی الحجه، همانند عید غدیر آداب ویژه ای منظور شده است ؛ در واقع واقعه مباهله موقعیت اهل بیت علیهم السلام را در جامعه بویژه در میان اندیشمندان مسلمان آن چنان استحکام بخشید که حتی تندروترین مخالفین آن بزرگواران نتوانسته‌اند از ذکر آن خودداری کنند و خداوند متعال به این وسیله حق را در زبان و قلم آنان جاری نموده است.

علی اکبری یادآور شد: جریان مباهله همانند بسیاری از احکام و دستورات شریعت اسلام ادامه ادیان توحیدی پیشین می‌باشد به همین جهت این سنت آسمانی و حرکت معنوی برای پیروان ادیان گذشته کاملا آشنا بود؛مباهله اهل بیت علیهم السلام، به مسلمانان آموخت که هرگاه مخالفین با منطق و دلیل قانع کننده به سوی صراط مستقیم هدایت نشدند و آنان به لجاجت پرداخته واز پذیرش حق امتناع ورزیدند با مباهله به مقابله برخیزند و در برابر دشمنان عنود، خود را عاجز و درمانده نشان ندهند به همین سبب این شیوه در میان مسلمانان رایج بود.

وی خاطر نشان کرد: مباهله نه تنها در صحنه های مبارزات اعتقادی و اصول دین کاربرد دارد بلکه در فروعات فقهی نیز بابی به همین نام وضع شده است که مربوط به اختلافات و مشکلات خانوادگی است؛ این نوع مباهله که مورد بحث فقهای اسلامی می‌باشد در متون فقهی به نام باب «لعان» معروف است اساسا مباهله نوعی نفرین طرفینی است و این گذشته از اینکه در سطح عمومی با غیر مسلمانان انجام می‌شود در مسائل خصوصی و خانوادگی نیز اگر کار به منازعه ومشاجره بکشد یکی از راهکارهای آن مباهله می‌باشد؛ هنگامی که مردی همسر خویش را به عمل نامشروع متهم کند و یا بخواهد فرزندی را از خودش نفی کند از مباهله و ملاعنه استفاده می‌شود مبنای این نوع مباهله در آیات 6 تا 10 سوره نور است و شرایط و کیفیت آن نیز در منابع فقهی آمده است.

این مدرس حوزه در پایان با بیان اعمال روز مباهله گفت:  اول اینکه در این روز انجام غسل مستحب است دوم روزه بگیرید چرا که باعث شادابی درون می شود و سوم اینکه دو رکعت نماز به جای آورید به گونه ای که در هر رکعت یک مرتبه سوره «حمد» و ۱۰ مرتبه سوره «توحید»، ۱۰ مرتبه «آیة الکرسی» و ۱۰ مرتبه سوره «قدر» بخوانید. بهتر است پیش از اذان ظهر نماز  را بخوانید؛ همچنین روایت شده است که نمازگزار بعد از نماز ۷۰ مرتبه استغفار کند و در نهایت خواندن دعای مباهله در این روز بسیار سفارش شده است.
منبع: شبستان