حجت الاسلام کرمی: الگو قرار دادن پیامبر (ص) به چه معنا است؟

پیامبر (ص) اسوه حسنه

قرآن می فرماید: «لقد کان لکم فی رسول‌اللّه اسوة حسنة لمن کان یرجوا اللّه و الیوم الأخر و ذکر اللّه کثیرا»¹ یعنی ما در وجود مقدس سید انبیاء صلی الله علیه و آله برای شما الگو قرار دادیم. یک بحث عام و شاملی مقدمه این بحث است که به عنوان یک اصل موضوعی در مکاتب روانشناسی و مفاهیم جامعه شناسی محقق شده است و آن هم این است که انسان به حسب سرشت یک موجود مقلد است. یعنی آموزه های انسانی نوعا به واسطه تقلید به انسان منتقل می شود. فرقی هم نمی کند، در حوزه های مختلف و متنوع این تقلید را دارد.

برای مومنین بزرگ ترین مقلد و اسوه و الگو پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است. اگر یک سیر اجمالی در زندگی خودمان کنیم این بدیهی است که غالب اموری که اشتغال داریم به واسطه تقلید و الگو برداری است. راه رفتن و غذا خوردن و ... تقلیدی است. انسان به هر چیزی که میل و علاقه دارد سعی می کند خودش را به آن نزدیک و شبیه کند.

یک پدیده ای به نام الگو سازی است. دلیلش این است که یک موجی حرکت کلی جامعه را از جایی مدیریت می کند. اینکه بشر الگو پذیر است علی القاعده برای ما مسجل است. اما اینکه چه کسی باید الگو باشد سوال است. ما یک اصل قرآنی داریم. قرآن می گوید همه موجودات شعور دارند. یک مبدا و یک منتهایی دارند. از مبدا حرکت می کنند تا به مقصد برسند. هیچ چیزی در مسیری که می رود کور آفریده نشده است.

حضرت موسی علیه السلام و برادرش هارون وقتی برای دعوت به خداپرستی به قصر فرعون رفتند، در اولین مواجهه ای که داشتند فرعون از آن ها سوال کرد: خدای شما دو نفر چوپان کیست که آمده اید امپراطور را به سمت او دعوت کنید؟ گفتند: پروردگار ما کسی است که همه عالم را آفرید و تمام این عالم را هدفمند آفرید و هر موجودی را مبتنی با شأنش مسیر کمال را به او نشان داد. انسان هم از این قاعده مستثنی نیست.

حیوانات روی غرائضشان عمل می کنند ولی انسان را خدا یک کششی در وجودش قرار داده است. محبت به خوبی ها در درون همه انسان ها گذاشته شده است. خداوند دفترچه راهنما را داده است که ای بشر من همه موجودات را برای تو آفریدم و تو را برای خودم آفریدم. یعنی همه این عوالم را برای انسان آفریدند. راه رسیدن به کمال انسان ها فقط این است که به این اسوه حسنه یعنی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اتکا و حرکت کند.

یکسان بودن ارزش ها در تمام زمان ها و مکان ها

منظور از تبعیت از پیغمبر صلی الله علیه و آله یعنی در امور ارزشی که فراگیر است و شامل همه نقاط کره زمین است، دخل و تصرفی وجود ندارد. می خواهد انسان شهرنشین باشد یا روستایی، الان زندگی کند یا هزار سال پیش. آن موقع امانت داری یک ارزش اخلاقی بوده است و الان هم همان است. در همه جا ارزش های انسانی یکسان است. ما یک ادراکات فطری داریم و یک تحریکات فطری. ادراکات فطری یعنی اموری که هیچ چیزی در فهمش دخل و تصرف ندارد. ارزش ها در همه جای عالم ستودنی است. اگر کسی علیه ظلم قیام کرد هر کسی که باشد فرقی ندارد.

الگوی همه این ها می تواند پیغمبر صلی الله علیه و آله باشد. انسان در ارزش های انسانی به هر زبانی که صحبت می کند، ارزش دارد و این ارزش در همه جا قابل تشخیص است. اینکه می گوییم: «لقد کان لکم فی رسول‌اللّه اسوة حسنة» منظور از الگو بودن الگو بودن به این جهت است که برای هر انسانی در هر جای کره زمین ارزش های انسانی یکسان است. اینکه پیغمبر صلی الله علیه و آله آراسته بوده است و مثلا فلان عطر را می زده است لزوما مجبور نیستیم برویم همان عطر را پیدا کنیم، باید عمل ایشان برای ما هم ارزش و الگو باشد. پیغمبر صلی الله علیه و آله یک سوم از مخارجشان برای عطر استفاده می شده، شما مجبور نیستید که همان میزان خرج کنید؛ ولی باید خوشبو باشید و هر عطری که دوست دارید استعمال کنید.

پیغمبر صلی الله علیه و آله هیچ وقت خیره به صورت کسی نگاه نکردند، وقتی می خواستند از خانه بیرون بیایند اگر آینه نبود در یک آبی خودشان را نگاه می کردند، هیچ وقت پایشان را جلوی کسی دراز نکردند و ... این رفتارها تاریخ مصرف ندارد برای همه زمان ها هستند. این رفتارها همیشه ارزشی بوده اند.

/1102101304

پی نوشت:

1.     

سوره سبأ آیه 52