قرآن اسرافکنندگان را همردیف شیاطین میداند/ مردم به دنبال «سواری مجانی» نباشند
مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه قرآن کریم افرادی که به اسراف و تبذیر روی میآوردند را همردیف شیاطین معرفی کرده است، گفت: برای صرفه‌جویی در مصرف برق، همه باید دست به دست هم دهند تا قطعی رخ ندهد اما یک نفر اعلام میکند بقیه اینکار را انجام میدهد و سود آن به من هم میرسد. این همان «سواری مجانی» است که ما در بسیاری از مواقع به دنبال آن هستیم.
وارث:صرفه‌جویی و دوری از اسراف و تبذیر از مسائل مورد تأکید دین مبین اسلام، قرآن کریم و اقتصاد اسلامی است. در علم اقتصاد متعارف نیز از صرفه‌جویی با عنوان مصرف صحیح یاد می‌شود و در این راستا لازم است که انسان از داشتهها و نعماتی که در اختیار وی است به نحو احسن استفاده کند. در روزها و هفته‌های اخیر و با آغاز فصل تابستان شاهد قطعی برق و آب در برخی مناطق کشور و مخصوصا در پایتخت هستیم و در این شرایط اهمیت توجه به آموزه‌های دینی و قرآنی در خصوص فرهنگ مصرف دوچندان می‌شود.
حجتالاسلام والمسلمین غلامعلی معصومی‌نیا، مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی، به بیان نکاتی درباره اهمیت توجه به فرهنگ مصرف و صرفه‌جویی در دین مبین اسلام و قرآن کریم پرداخت و اظهار کرد: دین مبین اسلام تأکید بسیاری بر اصلاح الگوی مصرف دارد و در کشور ما هم یکسال با همین عنوان از سوی رهبر معظم انقلاب نامگذاری شد و کتاب‌ها و مقالات بسیاری هم در اینباره نوشته شده است. در سال اصلاح الگوی مصرف هم تأکید بسیاری شد که غرض از نامگذاری این سال این نیست که مردم مصرف نکنند بلکه غرض این است که مردم درست مصرف کنند.
مفهوم سواری مجانی در علم اقتصاد
وی ادامه داد: امروزه در دنیا و در سایر اقتصادها هم کار بسیار خوبی انجام داده و برای مصارف خود الگوسازی کردهاند؛ به عنوان مثال در برخی از کشورها در موقع زمستان به صورت بیرویه منازل خود را گرم نمیکنند تا صرفه‌جویی صورت گیرد. این وضعیت کشورهای اروپایی است بنابراین ما هم باید مدیریت درست منابع را یاد بگیریم.
معصومی‌نیا عنوان کرد: مشکلاتی که اخیرا در کشور ما ایجاد شده نیازمند عزم و اراده ملی است تا بتوانیم به درستی مدیریت کرده و منابع خود را به خوبی مصرف کنیم. در علم اقتصاد، موضوعی با عنوان «سواری مجانی» وجود دارد که براساس آن وقتی در یک کاری، منافع عمومی وجود دارد، هرکسی میگوید دیگران این کار را انجام میدهند بنابراین اگر من هم این کار را انجام ندهم اتفاق خاصی رخ نمیدهد و افراد به دنبال سواری مجانی هستند. در این صورت هرکسی همین حرف را میزند و در نتیجه منافع عمومی به خطر میافتد؛ چراکه همه باید برای رفع مشکل کمک کنند اما این اتفاق رخ نمیدهد.
آموزه‌های اسلامی سواری مجانی را قبول ندارد
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی تأکید کرد: فرض کنید برای صرفه‌جویی در مصرف برق همه باید دست به دست هم دهند تا این اتفاق رخ ندهد اما یک نفر اعلام میکند بقیه اینکار را انجام میدهد و سود آن به من هم میرسد. این همان سواری مجانی است که ما در بسیاری از مواقع به دنبال آن هستیم.
مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی یادآور شد: آموزه‌های اسلامی این را قبول ندارد و میگوید شما در هر فعالیتی که انجام میدهید باید منفعت خود و دیگران را در نظر بگیرید. چون هم عقلانیت اقتضاء میکند که بتوانیم از منابع موجود استفاده کنیم و هم اینکه خدا و پیغمبر از این کار ما راضی می‌شوند. آنان تأکید بسیاری بر خدمت به دیگران دارند و پاداش بسیاری هم برای آن در نظر گرفتهاند. اگر ما یک لیوان آب به دست دیگران بدهیم، پاداش بسیاری دارند و این در قرآن و سنت آمده است.
آموزه‌های دینی در زمینه مصرف را تبدیل به فرهنگ نکردهایم
وی افزود: متأسفانه ما این آموزه‌های دینی در زمینه مصرف را تبدیل به فرهنگ نکردهایم. عدم توجه به منافع عمومی و تکروی کردن از آسیبهای جدی ماست و بسیاری از مشکلات اقتصادی ما ناشی از همی تفکرات غلطی است که در نگاه اول مهم به نظر نمیرسند.
معصومی‌نیا اظهار کرد: از نظر اسلامی و عقلی باید دست به دست هم دهیم و از امکانات و داشتههایمان به درستی مصرف کنیم. الان در حوزه آب و برق گفته می‌شود اگر ده درصد صرفه‌جویی کنیم قطعی آب و برق نداریم. بنابراین اگر مصرف خود را مدیریت کنیم و هنگامی‌که نیازی به روشن کردن برق نیست، آن را روشن نکنیم قطعا دیگر خاموشی برق نخواهیم داشت.
صرفه‌جویی؛ راهکاری برای مقابله با تحریمهای اقتصادی
وی با اشاره به وجود فشارهای خارجی بر کشور ما در شرایط کنونی گفت: نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که ما تحت فشار خارجی هستیم و متأسفانه برخی سیاستهای غلط هم به افزایش فشارهای آنها کمک کرده است بنابراین باید در نظر داشته باشیم که اگر منابع خود را به درستی مصرف نکرده و نیاز ما هم بیشتر شود، فشار آنها هم روز به روز بیشتر خواهد شد.
مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی تأکید کرد: طبیعی است که وقتی آنها مشاهده کنند ما عقلانی عمل میکنیم فشار خود را هم کمتر خواهند کرد، جبهه شیطان همواره از نقطه ضعف ما وارد می‌شود و اگر نقطه ضعف ما در مصرف بیرویه و یا ضعف در مدیریت صحیح منابع یا هر مورد دیگری باشد، آنان از همان راه وارد می‌شوند. رهبر انقلاب هم تأکید کردند که ستاد جنگ علیه جمهوری اسلامی ایران در وزارت خزانهداری آمریکا شکل گرفته است و اقتصاددانان بسیاری در خدمت این ستاد جنگ علیه جمهوری اسلامی است و آنگونه که بنده شنیدهام حدود ۷۰۰ اقتصاددان در این ستاد مشغول فعالیت و جنگ اقتصادی علیه ما هستند.
صرفه‌جویی در منابع نیازمند عزم ملی است
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی تأکید کرد: مطمئن باشید که این ستاد، روند تحریمها و روشهایی که ما برای دور زدن تحریمها اعمال میکردیم را مورد بررسی قرار داده و پادزهر آن را تهیه کردهاند. این برنامهریزی جامعی که وزارت خزانهداری آمریکا و همه شیاطین برای ما تهیه کردهاند نیازمند مقابله است و یکی از لوازم این مقابله، صرفه‌جویی ما در استفاده از امکانات است.
وی عنوان کرد: آنها حساب میکنند که مردم ما روز به روز مصرف‌گراتر شدهاند و دشمنان ما دقیقا عدم محاسبات ما بر روی مصرف را در نظر میگیرند اما اگر بخواهیم عقلانی عمل کنیم باید در مصرف منابع صرفه‌جویی کرده و اسراف نکنیم. باید یک عزم ملی در میان مردم ما ایجاد شود و منابع خود را به درستی مدیریت کنیم. البته این میتواند به یک نعمت تبدیل شود.
قرآن اسرافکنندگان را همردیف شیاطین میداند/ مردم به دنبال «سواری مجانی» نباشند
معصومی‌نیا ادامه داد: تجربه نشان داده است که ما به راحتی به صرفه‌جویی توجه نداریم اما وقتی این قضایای فشار خارجی به وجود میآید به فکر اصلاح روشهای ناصحیح میافتیم؛ بنابراین چنین فشارهایی نعمت هم محسوب می‌شود تا مدیریت صحیح منابع را مورد توجه قرار داده و مسئولان هم به فکر اصلاح مدیریت خود در زمینه مصرف باشند و در سیاستهای اقتصادی خود به درستی عمل کنند.
باید در زمینه مصرف به صورت عقلانی عمل کنیم
مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی افزود: اگر چنین رویهای را در پیش بگیریم قطعا میتوانیم تحریمها را به فرصت تبدیل کرده و ان‌شاءالله از این مرحله به سلامت عبور کنیم. کمبود آب و برق که الان در بسیاری از شهرها ایجاد شده است، تازه ما را از خواب بیدار کرده که تاکنون چه بلایی بر سر ما آمده و اصلا به فکر این نبودهایم که به درستی مصرف کنیم و اکنون قدر این نعمت را میدانیم و اینکه باید در زمینه مصرف به صورت عقلانی عمل کنیم.
وی اظهار کرد: با این اوصاف، چنین فشارهایی در شرایط کنونی باعث می‌شود که اگر به مدیریت صحیح روی نیاوریم، هدف دشمنان از به زانو درآوردن ما محقق شود اما اگر در همه ابعاد به درستی رفتار کرده و مثلا در زمینه مصرف به خوبی عمل کنیم، این تهدیدها تبدیل به فرصت شده و تصمیمگیری اقتصادی و رویکرد به خارج که عامل اصلی این مشکلات ماست هم اصلاح خواهد شد.
دیدگاه قرآن کریم در مورد اسراف و تبذیر
این کارشناس مسائل اقتصاد اسلامی یادآور شد: مردمی کردن اقتصاد همواره مورد تأکید رهبر معظم انقلاب بوده است. این مسئله در منابع دینی ما هم مورد توجه قرار گرفته است و میتواند یکی از لوازم اصلاح الگوی مصرف در کشور باشد. در قرآن کریم درباره اسراف و تبذیر آمده است: «وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا؛ و حق خويشاوند را به او بده و مستمند و در راهمانده را دستگيرى كن و ولخرجى و اسراف مكن چرا كه اسرافكاران برادران شيطانهايند و شيطان همواره نسبت به پروردگارش ناسپاس بوده است» (الاسراء/ ۲۶ و ۲۷). قرآن کریم در این آیه، چنین افرادی را همردیف شیاطین معرفی کرده است؛ بنابراین حتی اگر انسان اضافه آبی که میخورد را هم نباید دور بریزد و مثلا میتواند آن را پای درختی بریزد.
مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی در پایان گفت: در قرآن کریم از این توصیفات در مورد حرمت اسراف و تبذیر به میزان زیادی وجود دارد و عقلانی هم هست و در اقتصادهای دیگر هم تلاشهای بسیاری در راستای صرفه‌جویی صورت میگیرد. این مسئله در سیره پیامبر اسلام (ص)، حضرت علی(ع) و سایر معصومان هم به میزان زیادی وجود دارد.