سال 183 ه.ق امامت در شرایطی به حضرت امام رضا علیه السلام منتقل شد که پدرشان حضرت امام کاظم علیه السلام سالیانی را در زندان هارون عباسی محبوس بودند. این حبس موجب شده بود که نشر معارف شیعی از منبع اصلی آن، دچار وقفه شود. حضرت امام رضا علیه السلام توانستند در همان جایگاه پدران خود در مسجد النبی صلی الله علیه وآله وسلم نشسته به تفسیر قرآن، فتوای فقهی و تربیت شاگردان بپردازند. پس از مرگ هارون به دلیل اختلاف داخلی شدید میان مامون و امین عباسی که منتهی به کشته شدن امین گردید، فرصت مناسب تری برای امام رضا علیه السلام پدیدار شد تا با استفاده از فضای به وجود آمده، کار علمی بیشتری انجام دهند.

به طور کلی زندگی حضرت امام رضا علیه السلام به دو بخش مدینه و طوس تقسیم می شود. در مدینه و قبل از آنکه طوس به اجبار مامون عباسی محل اقامت ایشان شود، علاوه بر راویان بزرگی که تحت نظرشان تربیت شدند، شاگردانی در دیگر رشته های علمی نیز وجود داشته اند. شاگردانی که زمینه فعالیت علمی آنان دایره گسترده ای را شامل می شد و از متخصصین در علم کلام و مناظره با مخالفین تشیع تا دانش آموختگانی در زمینه طب، نجوم، ادب و شعر را دربرمی گرفت. برخی از این شاگردان به تالیف کتاب، تربیت شاگرد و انتقال معارف به دیگر بلاد اسلامی پرداختند و توانستند با معارفی که از محضر امام هشتم علیه السلام آموخته بودند، خود در سطح کلان منشاء اثر شوند. اضافه بر این گروهی از این شاگردان، با عرضه احادیث موجود به محضر امام علیه السلام کار پالایش این احادیث با نظر ایشان را سامان دادند.