هفتاد گناه جاهل در برابر یک گناه عالم

این آیات از جمله آیاتی است که در مورد همسران رسول خدا (ص) نازل شده است. این آیات در عین اینکه در مورد ایشان نازل شده است ولی برای تمامی افراد جامعه مفید است و اختصاصی به زنان پیغمبر اکرم (ص) ندارد.

خداوند در این آیه به همسران رسول خدا (ص) می فرماید: ای همسران پیامبر، اگر کسی از شما عمل زشتی را انجام دهد او را دو برابر عذاب می کنیم.

این مسأله بر خلاف عدل الهی نیست. هرچند عدل ایجاب می کند که به همگان به یک نظر نگاه کند ولی در اینجا چنین نیست. عبارت مُبَیِّنَةٍ در بِفاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ به صیغه ی اسم فاعل است نه مفعول. اگر به صیغه ی مفعول بود یعنی مُبَیَّنَةٍ بود یعنی گناه آشکار ولی کلمه ی مزبور به کسر راء است یعنی آشکار کننده است یعنی مقام کسی که آن فاحشه را مرتکب می شود بیان می کند و مرتبه ی ایمان و تقوای آورنده ی گناه را روشن می کند.

سپس در آیه ی بعد می فرماید:

﴿وَ مَنْ یَقْنُتْ مِنْکُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صالِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَیْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً کَریماً﴾[۲]

یعنی از آن سو عمل خوب زنان پیغمبر اکرم (ص) نیز دوبرابر محاسبه می شود.

یَقْنُتْ یعنی کسی که اطاعت کند.

بنا بر این زنان پیامبر هم گناهشان دو برابر است و هم ثوابشان. بنا بر این اینکه گناه آنها دو برابر محاسبه می شود بر خلاف عدل الهی نیست زیرا اگر گناه آنها دو برابر است ثوابشان نیز دو برابر محاسبه می شود.

جواب دیگری هم وجود دارد که آن را بعد از ذکر یک حدیث توضیح می دهیم:

عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ یَا حَفْصُ یُغْفَرُ لِلْجَاهِلِ سَبْعُونَ ذَنْباً قَبْلَ أَنْ یُغْفَرَ لِلْعَالِمِ ذَنْبٌ وَاحِدٌ[۳]

یعنی خداوند در روز قیامت هفتاد گناه جاهل را می بخشد در حالی که هنوز یک گناه از عالم را نبخشیده است. زیرا

اولا جاهل، گناه را جاهلانه انجام داده است ولی فرد عالم آن را عالمانه انجام داده است. این مانند قتل عمدی و قتل خطایی است.

ثانیا: جاهل، در جامعه الگو نیست ولی عالم برای جامعه الگو و اسوه است.

بر این اساس شهر قم نیز الگو برای سایر شهرها است زیرا آنها در کنار دختر موسی بن جعفر و در کنار حوزه ی علمیه اند و مردم انتظار دارند که مردم آن پاک باشند. اگر دیگران ببینند که مردم قم افراد خوبی نیستند دو گناه متوجه مردم قم است هم خود ناپاک هستند و هم دیگران را نیز به ناپاکی سوق می دهند.

زنان رسول خدا (ص) نیز دو برابر گناه دارند این به سبب موقعیت خاص زنان رسول خدا (ص) است و ارتباطی که با پیغمبر اکرم (ص) دارند و اینکه آنها برای دیگران اسوه هستند و در خانه ی وحی زندگی می کنند.

در روایت دیگری می خوانیم:

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّمَا یُدَاقُّ اللَّهُ الْعِبَادَ فِی الْحِسَابِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَی قَدْرِ مَا آتَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ فِی الدُّنْیَا[۴]

خداوند در روز قیامت به مقدار عقلی که به مردم داده است در حساب آنها دقت و موشکافی می کند.

روحانیون هم باید توجه داشته باشند که در جامعه حرکاتشان حساب شده باشد. بر همین اساس گاه هنگام عمامه گذاشتن گاه از باب شوخی به افراد می کنیم که ما گاه حرام را حلال می کنیم مانند دختری که با عقد خواندن بر فرد حلال می کنیم. دوم اینکه گاه حلال را حرام می کنیم و آن این است که فرد بعد از عمامه گذاری، اسوه می شود و انتظار افراد از آنها متفاوت می شود و چه بسا کاری اگر از مردم سر زند حلال باشد ولی برای روحانیون حرام باشد.

وَ رَوَی مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع أَنَّهُ قَالَ لَهُ رَجُلٌ إِنَّکُمْ أَهْلُ بَیْتٍ مَغْفُورٌ لَکُمْ قَالَ فَغَضِبَ وَ قَالَ نَحْنُ أَحْرَی أَنْ یَجْرِیَ فِینَا مَا أَجْرَی اللَّهُ فِی أَزْوَاجِ النَّبِیِّ ص مِنْ أَنْ نَکُونَ کَمَا تَقُولُ إِنَّا نَرَی لِمُحْسِنِنَا ضِعْفَیْنِ مِنَ الْأَجْرِ وَ لِمُسِیئِنَا ضِعْفَیْنِ مِنَ الْعَذَابِ ثُمَّ قَرَأَ الْآیَتَیْنِ[۵]

در این حدیث فردی خدمت امام سجاد علیه السلام می رسد و از باب خوش خدمتی می گوید: شما که وعده ی مغفرت خداوند در مورد شما صادر شده است و اهل نجات هستید چرا آنقدر گریه می کنید؟

امام علیه السلام نیز در جواب فرمود: خدا در حق ما همان را جاری می کند که در حق همسران پیغمبر اکرم (ص) جاری می کند و اجر ما نیز مانند گناهان ما دو برابر است و سپس دو آیه ی فوق را قرائت فرمود.

افرادی خدمت آیت الله سیستانی رسیده بودند و ایشان که در درس آیت الله حجّت شرکت می کرد به آنها فرموده بود که منزل آیت الله حجّت را ببینید و طرز زندگی او و ساده زیستی او برای شما درس است.

سپس خداوند در آیه ی بعد می فرماید: ﴿یا نِساءَ النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍ مِنَ النِّساءِ إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذی فی‌ قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً﴾ [۶]

یعنی ای زنان پیغمبر شما مانند زنان دیگر نیستید. اهل سنت این فقره را دلیل بر عظمت مقام زنان رسول خدا (ص) می دانند ولی باید به شرطی که خداوند در بعد ذکر می کند نیز توجه کنند که آمده است: ﴿إِنِ اتَّقَیْتُنَّ﴾ یعنی در صورتی که تقوا پیشه کنید. صاحب تفسیر ابن عاشور می گوید که این قید، توضیحی است. این در حالی است که این قید، احترازی است.

بله قید در این آیه توضیحی است: ﴿وَ لا تُکْرِهُوا فَتَیاتِکُمْ عَلَی الْبِغاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّناً﴾[۷] واضح است که قید ﴿إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّناً﴾ یعنی اگر می خواهند پاکدامن باشند قید توضیحی است زیرا اکراه بر انجام زنا همیشه هنگامی است که آنها بخواهند پاک باشند.

خداوند سپس در آیات بعد هشت تکلیف از زنان رسول خدا (ص) می خواهد.

[۱] احزاب/سوره۳۳، آیه۳۰.

[۲] احزاب/سوره۳۳، آیه۳۱.

[۳] الاصول من الکافی، شیخ کلینی، ج۱، ص۴۷، ط دار الکتب الاسلامیة.

[۴] الاصول من الکافی، شیخ کلینی، ج۱، ص۱۱، ط دار الکتب الاسلامیة.

[۵] بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۲۲، ص۱۷۵، ط بیروت.

[۶] احزاب/سوره۳۳، آیه۳۲.

[۷] نور/سوره۲۴، آیه۳۳.