آیا حضرت معصومه(س) به شهادت رسیدند؟

وارث: در ادامه گفت و گو با «مرضیه اسکندر جوی» عضو هیئت علمی مدرسه عالی معصومیه قم   به مناسبت دهم ربیع الثانی سالروز وفات حضرت فاطمه معصومه(س) از نظر می‌گذرد.

سفر حضرت معصومه(س) به ایران یک رسالت بود

اسکندر جوی در ابتدای این گفت‌وگو بیان داشت: سالروز شهادت حضرت معصومه سلام الله علیها را تسلیت عرض می‌کنم. حضرت معصومه سلام الله علیها وقتی از مدینه عازم خراسان شدند، حدود ۴۰۰ نفر همراه ایشان بودند. این کاروان وقتی به ساوه می‌رسد، مأمورین مأمون جلوی آنها را می‌گیرند و به دلیل همین منعی که در این منطقه ایجاد می‌شود، گروهی از آنها که در حدود ۲۲ نفر بودند به شهادت می‌رسند، گروهی متواری شده، گروهی اسیر می‌شوند و یک گروه هم همان جا توسط بنی‌عباس مسموم می‌شوند.

وی ادامه داد: در کتاب‌ها نقل شده که یکی از کسانی که در آنجا مسموم می‌شود، خود حضرت معصومه سلام الله علیها است. ایشان همانند معصومین که از وفات یا شهادت خود خبر دارند، از این موضوع خبر داشتند و شنیده بودند که در منطقه‌ای به نام قم به شهادت می‌رسند به همین دلیل می‌بینیم که بعد از جریانات مختلفی که اتفاق می‌افتد ایشان از ساوه، راهی قم می‌شوند.

اسکندر جوی گفت: وقتی عاملان حکومتی متوجه می‌شوند خواهر امام رضا علیه‌السلام وارد ایران شده احساس خطر کردند چون می‌دانستند سفر ایشان سفری عادی نیست و رسالتی بر گردن ایشان است که می‌خواهند آن را به انجام برسانند لذا عاملان حکومت به این نتیجه می‌رسند تا جلوی حرکت این کاروان را بگیرند و آن را از مسیر خود خارج کنند.

سفر حضرت معصومه(س) سرشار از روشنگری و برکت برای مردم بود

این استاد حوزه علمیه گفت: اگر فقط آثار هجرت حضرت معصومه سلام الله علیها از مدینه به سمت ساوه را نگاه کنیم، به نتایج بسیار خوبی می‌رسیم.

وی گفت: در آن زمان ری و ساوه و اصفهان و قم تقریبا از شهرهای مهمی بودند؛ ری، ساوه و اصفهان قطب‌های سنی حنفیه و سنی شافعی بودند که با حرکت حضرت معصومه سلام الله علیها به منطقه قم است که این منطقه مرکز تشیع امامی می‌شود و به مهد تشیع امامی و بزرگترین مرکز در بین ایران و اعراب و جاهای دیگر تبدیل می‌شود و درخشش فراوانی نشان می‌دهد و تمام این درخشش قم مدیون حضرت معصومه سلام الله علیها بوده است.

وی افزود: از زمان امام صادق علیه‌السلام در جاهایی مثل قم، ری، خراسان و مازندران، کانون‌های علویان به شکل منسجم در حال شکل گرفتن بود ولی به برکت این سفر، کانون‌های شیعی انسجام واقعی و شکل اساسی‌تری گرفت و تقویت شد. پس حرکت ایشان با توجه به آگاهی بوده و صرفا احساسی انجام نشده است و مهم ترین اثر آن هم این بود که قم را مرکز تشیع امامی کردند، آن هم با توجه به دو قطب سنی حنفی و سنی شافعی که در ری و ساوه و البته اصفهان وجود داشت. پس از آن عباسیان هر چه تلاش کردند موفق به خاموش کردن چراغ شیعه نشدند.

سفر حضرت معصومه سلام الله علیها، سختی‌های فراوانی به همراه داشت

عضو هیئت علمی مدرسه عالی معصومیه گفت: در رابطه با سفر حضرت وقتی بررسی می‌کنیم می‌بینیم که ایشان در طول این سفر برادران زیادی از جمله هادی، قاسم، هارون، زید و تعدادی از برادر زادگانشان و تعدادی از غلامان و کنیزان را که به شهادت می‌رسند از دست می‌دهند. خیلی از این برادران و برادر زادگان، فرزندان حضرت امام موسی بن جعفر علیه‌السلام بودند. از آن طرف شخصیت‌های بسیاری از بین خانم‌ها همراه حضرت بودند مثل خدیجه خاتون، میمونه، فاطمه صغرا و دیگرانی که همراه ایشان بودند.

وی گفت: بعضی‌ها درباره شهادت ایشان می‌گویند که فشار روحی که بر ایشان به دلیل درگیری‌های ایجاد شده و شهادت عزیزانشان وارد شد، باعث بیماری و مرگشان شد. ولی بعضی از روایاتی که نقل از شهادت ایشان می‌کند، نشان دهنده این است که ایشان به شهادت رسیده و حتی می‌بینیم که امام موسی کاظم علیه‌السلام، خبر می‌دهد که ایشان در جایی به نام قم شهید می‌شود که وقتی حضرت معصومه سلام الله علیها در ساوه مریض می‌شوند، می‌فرمایند: تا قم چقدر فاصله است؟ خدمتشان عرض می‌کنند که ۱۰ فرسخی راه است حضرت می‌فرمایند: مرا به قم ببرید، زیرا از پدرم شنیدم شهر قم مرکز شیعیان ماست. در نتیجه ایشان از ساوه راهی قم شده و اول در مکانی که امروزه به نام «بیت النور» خوانده می‌شود و منزل موسی بن خزرج، که از بزرگ خاندان اشعری بود، ساکن می‌شوند سپس راهی همین منطقه‌ای می‌شوند که جسم شریفشان در آنجا مدفون است.

وی ادامه داد: حضرت معصومه سلام الله علیها در این سفر متحمل فشارهای فراوانی شدند و این فشارها را برای حفظ ولایت پذیرفتند و آن ولایت علی بن موسی الرضا علیه‌السلام بود. وقتی مأمون امام رضا علیه‌السلام را به اجبار و تحت عنوان ولیعهدی از مدینه به ایران آورد، در واقع حضرت معصومه علیها‌السلام خواستند تا مظلومیت برادرشان را نشان دهند.

سفر حضرت معصومه(س) حرکتی زینب‌وار بود

مرضیه اسکندر جوی گفت: زندگی حضرت معصومه سلام الله علیها شباهت زیادی با حضرت زینب سلام الله علیها دارد. همان طور که پیام رسان حرکت امام حسین علیه‌السلام حضرت زینب سلام الله علیها بود، با وجود اینکه ایشان میانسال بوده و بالاتر از ۵۵ سال داشتند، حضرت معصومه سلام الله علیها نیز با سن کمتری که داشتند و به قولی ۲۸ سال و به قول دیگر ۲۷ سال و چند ماه بیشتر نداشتند، رسالت پیام رسانی برادر بزرگوارشان را بر عهده گرفتند.

وی افزود: ایشان از جمله کسانی هستند که مانند حضرت زینب کبری سلام الله علیها، محدثه بودند و در علم، ید طولایی داشتند. در مدینه وقتی پیروان به پدر بزرگوارشان مراجعه کردند و پاسخ سوال‌هایشان را خواستند و امام موسی کاظم علیه‌السلام حضور نداشتند، حضرت معصومه سلام الله علیها پاسخ‌گوی سوالات آنها شدند. تأثیر معنوی حضرت در مدت کوتاهی که در قم بودند، برکات بسیاری داشت و موجب مرکزیت شیعه در قم گردید.

این مدرس حوزه و دانشگاه گفت: امام‌شناسی و حب اهل بیت حضرت معصومه سلام الله علیها، ایشان را فانی و ذوب در تبعیت امام عصرشان کرده بود.

وی بیان داشت: حضرت معصومه سلام الله علیها علاوه بر ایمان و عمل صالحی که داشتند، به ما جهت می‌دهند. در زیارات می‌خوانیم: «اتقرب الی الله بحبکم و البرائة من اعدائکم»؛ یعنی به ما جهت می‌دهند تا به وسیله اینها به خداوند متعال نزدیک شویم و با بیزاری جستن از دشمنانشان مورد هدایت آنها و تقرب به درگاه الهی قرار بگیریم. این یک نشانه است تا صراط مستقیم و خط ائمه اطهار را پی‌ بگیریم و پیرو واقعی امام خویش باشیم.

اسکندر جوی گفت: ایشان در شرایطی پیرو امام خویش شدند و از دشمنان آن حضرت بیزاری جستند که کسی مثل مأمون در رأس کار است. در چنین شرایطی کار خیلی سخت می‌شود. وقتی اهل بیت در رابطه با چنین خانمی می‌فرمایند که پاداش زائران این خانم بهشت است؛ کار به شخصیت این خانم دارند. در بیان شخصیت این حضرت به این نکته اشاره می‌کنم که همین طور که در مورد حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها تسبیح داریم، در مورد حضرت معصومه سلام الله علیها نیز داریم. یک گونه تسبیح است که در سبحان‌الله و الحمدلله جابجایی دارد. این نشان دهنده تمسک داشتن به این حضرت به عنوان عاشق واقعی بودن و حب اهل بیت داشتن ایشان و هم چنین پیرو واقعی امام زمان خودشان و امتداد و پیام رسان ولایت بودن است.

وی افزود: امام صادق علیه السلام در بیان ارزش این بانو می‌فرمایند: «ان لله حرما و هو مکة و إن للرسول حرما و هو المدینة و إن لامیرالمومنین حرما و هو الکوفه و إن لنا حرما و هو بلدة قم» یعنی در نهایت حرم اهل بیت علیهم السلام قم است. اینها به دلیل ارزش پیام رسانی حضرت معصومه سلام الله علیها و حضور ایشان در قم است.

حضرت معصومه(س) مقام شفاعت دارند

عضو هیئت علمی مدرسه عالی معصومیه گفت: مطلب بسیار مهم دیگر این است که ما می‌بینیم برای ایشان مقام شفاعت قائل شده‌اند. ما در زیارت نامه ایشان می‌خوانیم: «یا فاطمة اشفعی لی فی الجنة» و می‌خواهیم تا ایشان شفیع ما در بهشت باشند. این مقام به این سبب است که ایشان خودشان را فانی و ذوب در تبعیت و اطاعت از امام خودشان می‌دانستند. اصلا حرکت حضرت به سمت ایران پس از نامه‌ای است که از برادر برزگوارشان، امام رضا علیه السلام دریافت می‌کنند. ایشان به اجازه رهبرش و با اطاعت از امامش این سفر را انجام می‌دهد و افراد زیادی را با خود همراه می‌کند. این احساس وظیفه و تکلیف الهی بود که این هدف را انتخاب کردند تا اذهان جامعه را نسبت به ولایت و امامت روشن کنند.

وی افزود: ما می‌بینیم ایشان در منازل مختلفی در طول سفر متوقف می‌شوند و حدود ۲ ماه طول می‌کشد تا به ایران برسند، در هر توقفگاه و مکانی که وارد می‌شوند، مردم را با ولایت آشنا کرده و از ظلم و جنایت عباسیان و مسائل سیاسی روز و هم چنین مسائل دینی آگاه می‌سازند. این امر آنقدر برای حضرت معصومه سلام الله علیها مهم بود که دیگر برایشان اهمیت ندارد در طی این مسیر چه اتفاقاتی ممکن است رخ دهد. چون چهره نفاق و کینه عباسیان را می‌شناختند و حتی چنانکه عرض شد ایشان از امکان شهادت و اسارت و تبعید و ... آگاهی داشتند ولی در نهایت این تصمیم بزرگ ایشان منجر به تقویت کانون های شیعی در بین مردم شد.

مرضیه اسکندر جوی در پایان گفت‌وگوی خود با فارس تأکید کرد: در نهایت حضرت معصومه سلام الله علیها در سن ۲۸ سالگی در روز چهارشنبه، برابر با دهم ربیع الثانی سال ۲۰۱ هجری قمری در محله ستیه قم به شهادت رسیدند. اگر با توجه به ولادت ایشان که اول ذیقعده سال ۱۷۳ هجری قمری در نظر بگیریم، سن مبارک ایشان ۲۷ سال ۵ ماه و ۱۰ روز می‌شود. شهادت ایشان به وسیله مسمومیت توسط یک زن اتفاق افتاد که در روایات هم بدان اشاره شده است. امیدوارم در حب اهل بیت علیهم‌السلام و پیروی از آنان از این بزرگوار تبعیت کنیم.