تجربه روحانیون خوشفکر در اشاعه نماز یک گنجینه است

مرکز تخصصی نماز سلسله جلسات گفتار پژوهی با حضور اساتید و کارشناسان با هدف دستیابی به راهکارهای کاربردی ترویج نماز برگزار می کند. در یکی دیگر از این گفتار پژوهی، مهمان حجت الاسلام مجتبی همتی‌فر مسؤل "اندیشکده تعلیم و تربیت دال" بودیم. آنچه در ادامه می آید گزیده هایی از ایده های این کارشناس دینی درباره ارتقای فعالیت های مرتبط با نماز است که در ادامه می آید.

ار انباشت تجربه روحانیون خوشفکر استفاده کنیم

آموزش و ترویج مناسک اسلامی، به ویژه نماز و مقدّمات آن، از جمله مواردی است که در نظام تعلیم و تربیت از یک سو مورد تأکید قرار می‌گیرد و از سوی دیگر انتقاداتی به آن وارد می‌شود. گذشته از اختلاف‌نظرها در باب پرداختن نظام آموزش رسمی به تربیت اسلامی، با پذیرش وظیفه حکومت مبنی بر ترویج مناسک، به نظر می‌رسد باید برای این امر برنامه‌ریزی و اقدام مناسب صورت گیرد. در این باب ایده‌هایی قابل طرح است، از جمله: در سطح کشور طلاب و روحانیان خوش‌فکر و صاحب ایده‌ای هستند که برای تربیت دینی و معنوی دانش‌آموزان و ترویج فرهنگ دینی، به‌ویژه نماز، در حد وسع خود برنامه‌هایی را در سطح مدارس انجام می‌دهند. شناسایی این افراد و فراهم آوردن زمینه انتقال تجربیات ایشان، یکی از کارهای کم‌هزینه و در عین حال بسیار پرفایده‌ای است که می‌توان انجام داد. تولید کتابچه تجربیات عملی این افراد در محورهایی همچون «شیوه‌های جذب نوجوانان و جوانان به دین، شیوه‌های خلاقانه آموزش نماز، نکات مربوط به ظاهر امام جماعت و شیوه‌های ابتکاری و نوآورانه برگزاری نماز و مقدّمات آن» می‌تواند علاوه بر وجه آموزشی برای دیگر فعالان این حوزه، موجب انباشت دانش تجربی در این زمینه ‌شود و زمینه نقد و بررسی را نیز فراهم آورد.

حضور فعال معلمان و اولیا در نمازهای جماعت مدارس

معلم و مربی، محور اصلی تعلیم و تربیت به شمار می‌رود. ازاین‌رو حضور فعال معلمان و اولیای مدرسه در نماز جماعت عامل بسیار مهمی در تشویق دانش‌آموزان به اقامه نماز است. در این راستا، حضور روحانی تمام‌وقت یا نیمه‌وقت برای توجیه و ترغیب معلمان و مدیران مدرسه موضوعیت دارد.

استفاده از ظرفیت ایام شادی

برگزاری مراسم‌ مذهبی و ملی در نماز جماعت، به ویژه در ایام شادی، به همراه پذیرایی و اهدای جوایز و ... می‌تواند در جذاب‌تر شدن نماز جماعت مفید باشد.

در نظر گرفتن اقتضای سنی دانش آموزان در اقامه نماز

با توجه به اقتضای سنی دانش‌آموزان، مدت زمان اقامه نماز نیز عامل مهمی در استمرار علاقه‌مندی آنان به نماز است. به ویژه در امکان آموزشی و اداری که اقامه نماز عمدتاً در ساعات کاری صورت می‌گیرد، کوتاه بودن نماز عامل مؤثری در جذب و حضور حداکثری است.

نکات کوتاه معرفتی بسیار موثر است

با توجه به فرهنگ و فضای حاکم آموزشی و اداری، ارائه نکات کوتاه معرفتی، اخلاقی و معنوی توسط امام جماعت با رعایت مدت زمان و تناسب موضوعات، می‌تواند اثربخش باشد. بهره‌گیری از داستان‌های اخلاقی آموزنده، اشعار ناب و عمیق، روایات کمتر شنیده‌شده، البته با بیان لطیف، در این امر مؤثرند. معرفی کتاب‌های پرمحتوا (به‌ویژه رمان و شعر که مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز است) و اشاره به بخش‌هایی از آن نیز می‌تواند موضوع بحث قرار گیرد. کوتاه بودن ارائه بحث همراهی بیشتر نمازگزاران را به همراه خواهد داشت. باید توجه نمود که در همه‌جا، به‌ویژه در محیط‌های دانشگاهی، نکات ارائه‌شده مستند، دقیق و متناسب با فضای نخبگی باشد. بیان مطالب ضعیف و سطحی، کم‌رونق شدن نماز جماعت را در پی خواهد داشت.

نظم امام جماعت مهم است

اقامه نماز در اسرع وقت ممکن موجب خواهد شد ضمن ترویج اهمیت خواندن اول وقت نماز، وقت‌شناسی نیز به نمازگزاران آموزش داده شود. گاهی نمازگزاران آماده اقامه نماز هستند و امام جماعت هنوز حاضر نشده است! تکرار این امر باعث خواهد شد که نمازگزاران نماز فرادی را به جماعت ترجیح دهند.

فضای مسجد یا نماز جماعت را تلطیف کنیم

مهم‌ترین ویژگی فضای مسجد، شکسته شدن رسمیت فضای معمول جامعه است؛ به نحوی که منصب، جایگاه حکومتی و طبقه اقتصادی در آن موضوعیت ندارد و اهمیت خود را از دست می‌دهد. با توجه به حضور هم‌زمان اولیای مدرسه و دانش‌آموزان یا استادان،‌کارمندان و دانشجویان در نمازهای جماعت مدرسه و دانشگاه، عدم توجه به این نکته ظریف، عملاً امکان استفاده فرصت تربیتی فراهم‌شده در نماز و نمازخانه را کاهش می‌دهد. لذا تدبیر مناسب برای استفاده بهینه از این فرصت، ضروری به نظر می‌رسد. برای نمونه، حضور معلمان در بین دانش‌آموزان به جای تجمع در صفوف نخست، مصافحه آنها با دانش‌آموزان و تلطیف فضای نماز، موجب ارتباط عاطفی بین نمازگزاران شده و به طور ضمنی آداب صحیح نماز نیز به دانش‌آموزان منتقل می‌شود.

عناصر زیبایی شناسی را جدی بگیریم

اجرای بهینه مقدّمات نماز می‌تواند در جذب بیشتر دانش‌آموزان و دانشجویان به نماز مؤثر باشد. استفاده متناوب و بجا از سبْک‌های مختلف اذان که در عین زیبایی، نوعی از تنبه، آگاهی و حس معنوی را نیز در پی دارند، توصیه می‌شود.

استفاده از ظرفیت های طبیعت در برگزاری نماز

برگزاری نماز جماعت در فضای باز در ایامی که هوا مطبوع است، ضمن ترویج نماز، موجب روح‌افزایی و نشاط نمازگزاران خواهد شد.