«عید قربان»، نماد بندگی مطلق و رهایی از تعلقات دنیوی است

عید قُربان یا عید الأضحی روز دهم ذی‌الحجه که از عیدهای بزرگ مسلمانان به شمار می‌رود. بنابر روایات، در این روز خدا به ابراهیم خلیل(ع) فرمان داد تا فرزندش اسماعیل را قربانی کند. او اسماعیل را به قربانگاه برد، اما جبرئیل همراه با «قوچی» نازل شد و ابراهیم آن را به جای اسماعیل قربانی کرد. سنّت قربانی در روز عید قربان در سرزمین منا به یاد آن رخداد است. مسلمانانی که برای حج، به زیارت خانه خدا می‌روند، طبق شروطی وظیفه دارند در منا قربانی کنند.

عبادت در شب و روز عید قربان بسیار سفارش شده و احیای شب عید قربان به دعا، نماز و نیایش فضلیت فراوانی دارد. در روز عید قربان اعمالی مانند غسل، نماز عید قربان، قربانی کردن، زیارت امام حسین(ع) و خواندن دعای ندبه، مستحب است. بر اساس منابع دینی، روزه گرفتن در عید قربان مانند عید فطر حرام است.

در همین راستا و با هدف تبیین اهداف و فلسفه عید قربان، خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدبلال الوهبی، پژوهشگر علوم دینی و قرآنی و استاد تفسیر شعبه جامعة المصفطی(ص) العالمیه در لبنان انجام داده که متن این گفت‌وگو از نظر می‌گذرد:

همانطور که مستحضر هستید عید قربان یک فرصت ارزشمند برای تقرب بیشتر به ذات حق تعالی و سردادن شعار اطاعت از خدا در سایه بندگی و عبودیت است، دیدگاه شما در این زمینه چیست؟

در ابتدا فرارسیدن عید سعید قربان را به مسلمانان جهان تبریک می‌گویم و از خداوند متعال مسئلت دارم که همه روزهای ما عیدهایی پر از اطاعت، برکت و موفقیت در راه  آنچه که خدا دوست دارد و از آن راضی است، باشد.

عید قربان، عید بندگی و اطاعت مطلق و پیروی از فرمان خداوند متعال است، حتی اگر به ظاهر آن فرمان، پرهزینه باشد؛ زیرا خداوند متعال به شخصی امری نمی‌کند مگر در آن منفعت مؤکد باشد و او را از هیچ چیز منع نمی‌کند، جز اینکه شر  و مفسده خاصی را در برداشته باشد.

مؤمن این را می‌داند، بنابراین برای انجام تکلیف خود قیام می‌کند و آنچه را خدا دستور داده است، انجام می‌دهد و در برابر هر گونه سختی و آزاری در این راه صبر می‌ورزد. این همان چیزی است که ما از حضرت ابراهیم، خلیل الله و از حضرت اسماعیل، ذبیح الله(علیهما السلام) در عید سعید قربان فرا می‌گیریم.

 فلسفه و اسرار عید قربان و قربانی کردن در این عید بزرگ چیست؟

عید قربان مانند عید فطر است هر دوی آنها به حکم الهی و نه به انتخاب انسان عید خوانده شده‌اند و طبیعتاً این دو عید در بردارنده اسرار و رازهای شگفت‌انگیزی هستند، همانطور که در مورد همه عبادت‌هایی که خداوند تعیین کرده، چنین است.

در ظاهر امر، عید قربان روز قربانی کردن است و در باطن آمادگی برای انجام تکلیف الهی حتی اگر انسان مکلف به این باشد که خود را برای رضایت خداوند متعال قربانی کند.

عید قربان روز قربانی کردن هوای نفس و طمع است، همان‌طور که از امام صادق(ع) روایت شده است که مضمون آن این است که هنگامی که انسان هوی و هوس خود را قربانی می‌کند در درگاه الهی، پاک و مخلص و تابع اراده ذات حق تعالی می‌شود.

 درباره ذکر نام «عیدالأضحی»(عید قربان) در قرآن کریم بفرمایید.

آیات مختلفی از قرآن کریم از عید قربان و قربانی کردن سخن گفته است که از جمله می‌توان به آیات ۱۰۲ تا ۱۰۷ سوره صافات اشاره کرد که خداوند متعال می‌‌فرماید: «فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ قَالَ يَا بُنَيَّ إِنِّي أَرَى فِي الْمَنَامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ فَانْظُرْ مَاذَا تَرَى قَالَ يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ: و وقتى با او به جايگاه سعى رسيد گفت اى پسرك من من در خواب [چنين] مى‌‏بينم كه تو را سر مى‌برم پس ببين چه به نظرت مى‌‏آيد گفت اى پدر من آنچه را مامورى بكن ان شاء الله مرا از شكيبايان خواهى يافت»(۱۰۲) «فَلَمَّا أَسْلَمَا وَتَلَّهُ لِلْجَبِينِ: پس وقتى هر دو تن دردادند [و همديگر را بدرود گفتند] و [پسر] را به پيشانى بر خاك افكند»(۱۰۳) «وَنَادَيْنَاهُ أَنْ يَا إِبْرَاهِيمُ: او را ندا داديم كه اى ابراهيم»(۱۰۴) «قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيَا إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ: رؤيا[ى خود] را حقيقت بخشيدى ما نيكوكاران را چنين پاداش مى‏‌دهيم»(۱۰۵) «إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْبَلَاءُ الْمُبِينُ: راستى كه اين همان آزمايش آشكار بود»(۱۰۶) «وَفَدَيْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ: و او را در ازاى قربانى بزرگى باز رهانيديم»(۱۰۷).

همچنین خداوند متعال در آیه ۲۸ سوره حج می‌فرماید: «لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ: تا شاهد منافع خويش باشند و نام خدا را در روزهاى معلومى بر دام‌هاى زبان‏بسته‏‌اى كه روزى آنان كرده است ببرند پس از آنها بخوريد و به درمانده مستمند بخورانيد».

 قربانی کردن در روز عید سعید قربان نماد چیست؟

عید قربان و قربانی کردن در این عید بزرگ، نماد رهایی و خلاص شدن از همه تعلقات دنیوی و نفسانی است، چرا که تعلقات دنیوی  انسان را دلبسته این دنیا می‌کند و او را از رؤیت نشانه‌های زیبایی و جلال ذات حق تعالی و از ایمان و دلبستگی به خدا باز می‌دارد.

 چگونه می‌توانیم از عید قربان به عنوان فرصتی برای تقویت وحدت و همبستگی بیشتر در جهان اسلام بهره ببریم؟

خداوند متعال حج را قیام و اجتماع مسلمانان از سراسر جهان قرار داده که با رنگ، نژاد و زبان‌های مختلف زیر لوای توحید و وحدت کلمه جمع می‌شوند و همگی به ریسمان الهی چنگ می‌زنند تا برادران دینی یکدیگر باشند و در یک کلام حج آنها را به تحکیم وحدت و تقویت پیوندهای اخوت بین خودشان دعوت می‌کند تا یک امت واحده باشند که با یکدیگر مهربانند و در نیکی و تقوا یکدیگر را یاری می‌کنند.

چقدر شایسته مسلمانان است که در کلام و مواضعشان با یکدیگر متحد باشند و در مقابله با دشمنانی که میان مذاهب اسلامی و پیروان آن‌ها هیچ فرقی نمی‌گذارند، در یک صف واحد باشند.