پیامبران بسترهای لازم فهم و ارتقای فکری مردم را فراهم می‌کردند

حجت الاسلام والمسلمین سید محمدباقر علم الهدی استاد حوزه و دانشگاه در شرح آیه لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ اظهار داشت: خداوند در قرآن می‌فرماید همانا ما پیامبران خود را با ادلّه و معجزات فرستادیم و با ایشان کتاب و میزان عدل نازل کردیم تا مردم به راستی و عدالت گرایند، و آهن و دیگر فلزات را که در آن هم سختی جنگ و کارزار) و هم منافع بسیار بر مردم است نیز برای حفظ عدالت آفریدیم، و تا معلوم شود که خدا و رسولش را با ایمان قلبی که یاری خواهد کرد؟ هر چند که خدا بسیار قوی و مقتدر و از یاری خلق بی‌نیاز است.

وی افزود: در این آیات ابتدا بعثت پیامبران بیان شده است از آنجا که دریافت رحمت و مغفرت و بهشت پروردگار در آیات بیش از این اشاره شده در این آیه خداوند نیاز به رهبری رهبران الهی را به مردم گوشزد می‌کند و متذکر می‌شود که مردم نیاز به رهبری دارند که آنان را به سوی مغفرت و رحمت الهی راهنمایی کند از این رو در این آیه به همین معنا اشاره شده که هدف بعثت رسولان و برنامه آنان که در راستای هدایت مردم نازل شده است فقط به خاطر آن است که انسان‌ها بتوانند در رهگذر زمان خودشان را بسازند و رحمت و مغفرت پروردگار را از این دنیا کسب کنند.

علم الهدی با اشاره به لفظ بینات عنوان کرد: بینات به معنای دلایل روشن است که شامل معانی وسیع و گسترده از دلایل عقلی و معجزات می‌شود. مراد کتاب در این آیه کتاب‌های آسمانی است لازم به تاکید است که روح و حقیقت کتاب‌های آسمانی یکی است گرچه امروز کتب آسمانی چون انجیل و تورات تحریف شده است اما حقیقت انجیل و تورات حقیقی یکی است. بعد در فرازی از این آیه می‌فرماید لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ؛ میزان به معنای سنجیدن و وزن کردن است اما مراد از میزان در این آیه آن میزانی است که بتواند معنویت انسان را بسنجد و اندازه بگیرد؛ بنابراین احکام و قوانین الهی است که آدمی می‌تواند اعمال و رفتار خود را با این شاخص مورد ارزیابی و سنجش قرار دهد.

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: پیامبران سه ابزار اصلی در اختیار داشتند نخست دلایل روشن، کتب آسمانی و معیار سنجش حق از باطل. در ادبیات دینی پرداختن به تربیت و تعلیم از جایگاه مهمی برخوردار است بر این اساس یکی از مهمترین اهداف پیامبران این بود که مردم را به رعایت قسط و عدالت تشویق کنند تا انسان‌ها بتوانند از انسانیت خودشان در دنیا لذت ببرند برای همین می‌فرماید بهترین عنصری که می‌تواند انسان‌ها را به آن دروازه سعادتمندی برساند و رفاه مردم را باعث شود بحث اجرای عدالت و قسط و پرداختن به تعلیم و تزکیه و برداشتن این قل و زنجیرهای اسارت نادانی و جهالت است.

وی افزود: در گام اول پیامبران الهی بسترهای لازم فهم و ارتقای فکری مردم را فراهم می‌کردند اما قطعاً در میان اهداف بلند انبیا خیره سرانی هستند که آماده پذیرش سخن حق نباشد برای همین قرآن کریم می‌فرماید ما این بسترها را فراهم می‌کنیم، پیامبر و کتاب آسمانی نزد آنان می‌فرستیم، استدلال و برهان برایشان می‌آوریم اما در کنار این امور آهن را هم می‌فرستیم؛ آهن خواص مختلفی دارد که یکی از مهمترین کار ویژه‌های آهن تأمین آسایش و رفاه مردم است تا مردم بتوانند از این عنصر و نعمت پروردگار استفاده کنند و این نکته بسیار مهم است که انسان‌ها به وسیله آهن می‌توانند آسایش نسبی را در زندگی خودشان فراهم کنند اما تنها کار ویژه آهن تأمین مایحتاج و روزی انسان‌ها نیست گویا پروردگار در این آیه می‌خواهد یک کار ویژه دیگری را از آهن به مردم معرفی کند و بگوید اگر مردم بر اساس اهداف پیامبران حرکت نکردند عقلانیت خود را به کار نگرفتند و آماده انجام آن وظایف و رسالت‌هایی که خداوند برای آنان در نظر گرفته نشدند و به همه دستورات الهی پشت پا زدند و خواستند در مقابل عقلانیت مردم قد علم کنند و آسایش مردم را بگیرند و برای کتاب و میزان ارزش قائل نشدند برای همین باید این افراد ساختار شکن و سرکش را با آهن داغ مهار کرد یعنی با سلاح آهنی بر سر این گردن کشان کوبید تا در برابر قسط و عدل تسلیم شوند.

علم الهدی اضافه کرد: امام باقر می‌فرمایند همه خیر و همه خیرات در شمشیر است و زیر شمشیر قرار دارد و در سایه شمشیر واقع شده است؛ این کلام به آن معنا است که انسان‌های ساختار شکن را جز با شمشیر نمی‌توان کنترل کرد. شمشیرها در حقیقت برای این گونه انسان‌ها کلیدهای بهشت است که با این وسیله می‌توان این انسان را به عقلانیت سوق داد. روایت است من در آستانه رستاخیز مبعوث به شمشیر شدم در برابر انسان‌های سرکش ایستادم تا خدای یگانه پرستش شود، حتی روزی من، در سایه نیزه ام هست. انسان‌های ساختار شکن که چشم دیدن موفقیت‌های انسان را ندارند تنها به این وسیله ادب می‌شوند.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: قرآن کریم ابتدا توجه انسان‌ها و مدیران جامعه را متوجه ارائه کار فرهنگی و تربیتی می‌دهد و انسان‌ها را در کلاس معرفتی با حقایق و ادله و براهین آشنا می‌کند بعد آنها را مکلف به انجام وظایف می‌نماید از این رو در جامعه نیازمند به قوه مقننه، قوه قضائیه و قوه مجریه هستیم که این آیه می‌فرماید وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ؛ در اینجا کتاب همان قوه مقننه است که قوانین اصولی و اساسی سعادتمندی بشر را مشخص می‌کند، جامعه به قوه قضائیه هم نیاز دارد، همچنین در فرازی می‌فرماید وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ؛ مقصود از میزان همان قوه قضائیه است برای اینکه عدالت اجتماعی در جامعه توسعه پیدا کند میزان لازم است و سپس می‌فرماید وَأَنزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ؛ در اینجا به صورت مصداقی می‌توان به قوه مجریه اشاره کرد بنابراین هر چیزی که باعث ممنوعیت و محدودیت مردم و حذف عدالت اجتماعی شود قوه مجریه موظف است آن موانع را رفع کند تا مردم به سعادت واقعی دست یابند