سکانس های ماندنی پس از مرگ

عقبه اول وحشت قبر است؛

 در كتاب من لا يحضره الفقيه است كه چون ميت را به نزديك قبر آورند  فورا او را داخل قبر نكنند زيرا براى قبر هولهاى بزرگ است. ميت را نزديك قبر بگذارند و اندكى صبر كنند تا آماده دخول شود؛ پس اندكى او را پيشتر برند و اندكى صبر كنند. آنگاه او را به كنار قبر برند.

مجلسى اول در شرح آن فرموده: هر چند روح از بدن مفارقت كرده است و روح حيوانى مرده است اما نفس ناطقه زنده است و تعلق او از بدن كاملا زايل نشده و خوف ضغطه قبر و سؤ ال منكر و نكير و عذاب برزخ هست تا آنكه براى ديگران عبرت باشد و بينديشد كه چنين حادثه اى در پيش دارند.

و در حديثی از حضرت امام موسى كاظم علیه السلام منقول است كه فرمودند: چون ميت را به كنار قبر مى برى ساعتى او را مهلت ده تا استعداد سؤ ال منكر و نكير بيابد.

و روايت شده از براء بن عازب كه يكى از معروفين صحابه است كه ما در خدمت حضرت رسول صلى الله عليه و آله بوديم كه نظرش به جماعتى افتاد كه در محلى جمع گشته بودند. پرسيد براى چه مردم اجتماع كرده اند؟ گفتند براى كندن قبر جمع شده اند. براء گفت : چون حضرت اسم قبر را شنيد در رفتن به سوى آن شتاب كرد تا خود را به قبر رسانيد پس كنار قبر به زانو نشست. من به طرف ديگر مقابل روى آن حضرت رفتم تا ببينم چه كار مى كند، ديدم بشدت گريست آنگاه رو به ما كرد و فرمود: اخوانى لمثل هذا فاءعدوا يعنى اى برادران من، براى خود چنين جائى تهيه كنيد و آماده شويد.

شيخ بهائى نقل كرده كه بعضى از حكما را ديدند كه در وقت مرگ خود دريغ و حسرت مى خورد. به او گفتند كه اين چه حالى است كه از تو مشاهده مى شود؟ گفت چه گمان مى بريد به كسى كه به سفرى طولانى مى رود و بدون مونس به قبر وحشتناكى وارد مى شود و به حضور حاكم عادلى مى رود كه حجتى ندارد؟

و قطب راوندى روايت كرده كه حضرت عيسى (ع) پس از مرگ مادر خود مريم را صدا زد و گفت : اى مادر! با من سخن بگو؛ آيا مى خواهى كه به دنيا برگردى ؟ گفت : بلى براى آنكه در شب بسيار سرد، براى خدا نماز گزارم و در روز بسيار گرم ، روزه بگيرم . اى پسر جان ! اين راه بسيار خطرناك است .

و روايت شده كه حضرت فاطمه صلوات الله عليها در وصيت خود به اميرالمؤ منين صلوات الله عليه گفت : چون من وفات كردم خودت مرا غسل بده و تجهيز كن و نماز گزار و مرا داخل قبر كن و در لحد بسپار و خاك بر روى من بريز و نزد من بنشين  و قرآن و دعا براى من بسيار بخوان ؛ زيرا كه آن ساعت وقتى است كه مرده محتاج به اءنس گرفتن با زنده است .

و سيد بن طاووس رحمة الله عليه از حضرت رسول صلى الله عليه و آله روايت كرده كه فرمود: ساعتى سخت تر از شب اول قبر بر ميت نمى گذرد پس با صدقه دادن،  به مرده خود رحم كنيد و اگر چيزى نيافتى كه صدقه بدهى يكى از شما دو ركعت نماز گذارد و در ركعت اول فاتحة الكتاب را يك مرتبه بخواند و قل هو الله دو مرتبه و در ركعت دوم فاتحه را يك مرتبه اءلهيكم التكاثر را ده مرتبه و سلام دهد و بگويد: اللهم صل على محمد و آل محمد وابعث ثوابها الى قبر ذلك الميت فلان بن فلان پس حق تعالى همان ساعت هزار ملك به سوى قبر آن ميت مى فرستد و با هر ملكى جامه اى و حله اى ، و تنگى قبر او را وسعت مى دهد تا روز نفخ صور و به نمازگزار به عدد آنچه آفتاب بر آن مى تابد حسنات مى دهد و چهل درجه مقامش را بالا مى برد.

« نماز ديگر»

براى برطرف كردن وحشت قبر از ميت مستحب است نمازگزار دو ركعت نماز گزارد در ركعت اول حمد و آية الكرسى و در ركعت دوم حمد و ده مرتبه انا انزلناه را بخواند و چون سلام دهد بگويد: اللهم صل على محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الى قبر..( نام ميت را بگويد.)

از كارهائى كه براى وحشت قبر سودمند است آنكه ركوع نماز را كامل كند. چنانكه از حضرت امام محمد باقرعلیه السلام روايت شده كه كسى كه ركوع نماز خود را تمام كند گرفتار وحشت قبر نمى شود.

و نيز آنكه در هر روز صد مرتبه بگويد: لا اله الا الله الملك الحق المبين تا بوده باشد براى او امانى از فقر و از وحشت قبر و به سوى خود توانگرى را بكشد و گشوده شود درهاى بهشت چنانكه در خبر وارد شده است .

و نيز آنكه بخواند سوره يس را پيش از آنكه بخوابد، و بخواند نماز ليلة الرغائب را؛ و آین نماز با بعضى از فضايل آن در مفاتيح الجنان در اعمال ماه رجب ذكر شده .

و هر كه عيادت كند مريضى را حق تعالى بر او ملكى مى گمارد كه او را در قبر تا روز ورودش به محشر عيادت كند.

و از ابوسعيد خدرى منقول است كه گفت : شنيدم كه حضرت رسول صلى الله عليه و آله به على علیه السلام مى فرمود: يا على شاد شو و مژده بده كه براى شيعه تو وقت مردن نه حسرتى است و نه وحشت قبر و نه اندوهى در روز نشور.

عقبه دوم ؛ ضَغطَه و فشار قبر

و آن عقبه اى است بسيار دشوار كه تصورش دنيا را بر انسان تنگ مى كند.

قال اميرالمؤ منين علیه السلام: يا عباد الله ما بعد الموت لمن لا يغفر له اشد من الموت القبر فاحذروا ضيقه و ضنكه و ظلمته و غربته ؛ ان القبر يقول كل يوم انا بيت الوحشة انا بيت الدود، و القبر روضة من رياض الجنة او حفرة من حفر النار - الى ان قال - و ان معيشة الضنك التى حذر الله منها عدوه عذاب القبر؛ انه يسلط على الكافر فى قبره تسعة و تسعين تنينا فينهشن لحمه و يكسرن عظمه يترددن عليه كذلك الى يوم يبعث ؛ لو ان تنينا منها نفخ فى الارض لم تنبت زرعا. يا عباد الله ان انفسكم الضعيفة و اجسادكم الناعمة الرقيقة التى يكفيها اليسير تضعف عن هذا.

 و روايت شده است كه حضرت صادق علیه السلام در آخر شب كه از خواب بر مى خاست صدا را بلند مى نمود به حدى كه اهل خانه بشنوند و مى گفت : اللهم اعنى على هول المطلع و وسع على ضيق المضجع و ارزقنى خير ما قبل الموت و ارزقنى خير ما بعد الموت .

و از دعاهاى آن حضرت است : اللهم بارك لى فى الموت ، اللهم اعنى على سكرات الموت ، اللهم اعنى على غم القبر، اللهم اعنى على ضيق القبر، اللهم اعنى على ظلمة القبر اللهم اعنى على وحشة القبر، اللهم زوجنى من الحور العين .

بدان كه عمده عذاب قبر از بى توجهى به نجاسات و سخن چينى و غيبت و دور شدن مرد از خانواده خود است. و از روايت سعد معاذ استفاده مى شود كه بدخلقى مرد با خانواده خود و درشت گوئى با آنها، سبب فشار قبر مى شود.

و در روايتى از حضرت صادق علیه السلام مرويست كه هيچ مؤ منى نيست مگر آنكه از براى او فشار قبر است.

و از حضرت صادق علیه السلام روايت شده كه هر مؤمنى كه برادر مؤمنش از او چيزى بخواهد و او توانايى داشته باشد كه خواسته او را بر آورد ولى چنين نكند خداوند در قبر مار بزرگى را بر او مسلط مى كند تا هميشه انگشتان او را بگزد.

چيزهايى كه باعث نجات از فشار قبر است :

و اما چيزهايى كه سبب نجات از فشار قبر و عذاب آن است بسيارند و ما در اينجا به چند مورد اكتفا مى كنيم .

اول : از حضرت اميرالمؤ منين علیه السلام روايت شده كه هر كه در هر جمعه سوره نساء بخواند از فشار قبر ايمن مى شود.

دوم : روايت شده كه هر كه به خواندن سوره زخرف ادامه دهد حق تعالى او را در قبرش از جانوران زمين و از فشار قبر ايمن گرداند.

سوم : از حضرت صادق علیه السلام منقول است كه هر كه بميرد ما بين زوال روز پنج شنبه تا زوال روز جمعه حق تعالى او را از فشار قبر پناه دهد.

چهارم : از حضرت امام رضا علیه السلام منقول است كه فرمود بر شما باد به نماز شب ، نيست بنده اى كه آخر شب برخيزد و بجا آورد هشت ركعت نماز شب و دو ركعت نماز شفع و يك ركعت وتر و در قنوت وتر هفتاد مرتبه استغفار كند تا آنكه او را از عذاب جهنم و قبر پناه داده شود و عمرش ‍ طولانى و زندگيش وسيع گردد.

پنجم : از حضرت رسول صلى الله عليه و آله مرويست : هر كه (الهيكم التكاثر) را در وقت خواب بخواند، از عذاب قبر نگه داشته شود.

ششم : آنكه در هر روزى ده مرتبه  « اعددت لكل هول لا اله الا الله ....» را  تا آخر بخواند، از عذاب قبر نگه داشته شود.

هفتم : آنكه در نجف اشرف دفن شود، زيرا از خواص تربت شريف آن است كه عذاب قبر و حساب منكر و نكير از كسى كه در آن مدفون شود ساقط مى شود.

آنكه روز اول رجب ده ركعت نماز بخواند در هر ركعت يك مرتبه حمد و سه مرتبه توحيد تا از فتنه قبر و عذاب روز قيامت محفوظ بماند. و در شب اول ماه رجب بعد از نماز مغرب، بيست ركعت با حمد و توحيد خواندن براى رفع عذاب قبر نافع است .

 : آنكه چهار روز از ماه رجب روزه بگيرد، و همچنين است روزه گرفتن دوازده روز از شعبان .

: از چيزهائى كه سبب نجات از عذاب قبر است خواندن سوره (تبارك الملك ) است بالاى قبر ميت ؛ چنانكه قطب راوندى از ابن عباس ‍ نقل كرده كه مردى خيمه اى روبروى قبرى بر پا كرد و ندانست كه آن ، قبر است ؛ پس خواند سوره (تبارك الذى بيده الملك ) را. آنگاه شنيد صيحه زننده اى كه گفت : اين سوره نجات بخش است . پس اين مطلب را به حضرت رسول صلى الله عليه و آله عرض كرد. آن حضرت فرمود: آن سوره نجات دهنده از عذاب قبر است و شيخ كلينى از حضرت امام محمد باقر علیه السلام روايت كرده كه فرمود: سوره ملك مانعه است ، يعنى از عذاب قبر منع مى كند و موارد دیگر .

عقبه سوم سؤ ال منكر و نكير است در قبر

از حضرت صادق علیه السلام روايت شده كه فرمود: كسى كه سه چيز را انكار كند از شيعيان ما نيست. آن سه چيز عبارتند از: معراج ، سؤ ال در قبر و شفاعت.

و روايت شده كه آن دو ملك به هيئت هولناك بيايند صداى ايشان مثل رعد غرنده و چشمهايشان مثل برق خيره كننده باشد؛ سؤ ال كنند كه پروردگارت كيست ؟ و پيغمبرت كيست ؟ و دينت چيست ؟ و نيز سؤ ال كنند از ولى و امام او، پس در آن حال چون جواب دادن بر ميت سخت و محتاج است به كمك، لاجرم براى مرده دو جا تلقين ذكر كرده اند: يكى وقتى كه او را در قبر مى گذارند و بهتر آن است كه ، به دست راست، دوش راست ، و به دست چپ ، دوش چپ او را بگيرند و حركت دهند و تلقين كنند. و ديگر وقتى كه او را دفن كردند، مستحب است كه ولى ميت يعنى نزديكترين خويشان او بعد از آنكه مردم از سر قبر او برگردند نزد سر ميت بنشيند و با صداى بلند او را تلقين كند.

علامه مجلسى در محاسن به سند صحيح از امام صادق يا امام باقر عليهماالسلام روايت كرده است كه چون مؤ من مى ميرد با او در قبرش شش ‍ صورت داخل مى شود يكى از آنها خوشروتر و خوشبوتر و پاكيزه تر از باقى صورتهاست ، پس يكى در جانب راست و يكى در جانب چپ و يكى در پيش رو و يكى در پشت سر و يكى در پائين پا مى ايستند و آنكه خوش ‍ صورت تر است در بالاى سر؛ پس سؤ ال يا عذاب از هر جهت كه مى آيد آنكه در آن جهت ايستاده است مانع مى شود پس آنكه از همه خوش ‍ صورت تر است به ساير صورتها مى گويد: شما كيستيد؟ خدا از جانب من شما را جزاى خير دهد. صاحب طرف راست مى گويد: من نمازم . صاحب جانب چپ مى گويد: من زكاتم . آنكه در پيش روى است مى گويد: من روزه ام . آنكه در عقب سر است مى گويد: من حج و عمره ام . و آنكه در پايين پا است مى گويد: من بِر و احسان به برادران مؤ منم . پس آنها به او مى گويند: تو كيستى كه از همه ما بهتر و خوشروتر و خوشبوترى ؟ مى گويد: من ولايت آل محمد صلوات الله عليهم اجمعين هستم.

و شيخ صدوق در فضيلت روزه شعبان روايت كرده كه هر كه نُه روز از آنرا روزه بگيرد منكر و نكير وقت سئوال به او مهربانى مى كنند. و از حضرت باقر (ع) روايت شده كه براى كسى كه شب بيست و سوم ماه رمضان احياء بدارد و صد ركعت نماز بخواند خداوند هول و هراس از نكير و منكر را از او برطرف مى كند.

منبع: منازل الآخرة (حكايات و روايات مرگ و عالم پس از مرگ ) شیخ عباس قمی

/ف.م214