مشهورترین آیه در ارتباط با حکومت جهانی امام زمان (عج)

آیه فوق هرگز سخن از یک برنامۀ موضوعی و خصوصی مربوط به بنی اسرائیل را نمی‌گوید ، بلکه بیانگر یک قانون کلی است برای همه اعصار و قرون و همه اقوام و جمعیت ها، می‌گویید:" ما اراده داریم بر مستضعفان منت بگذاریم و ان ها را پیشوایان و وارثان حکومت روی زمین قرار دهیم." این بشارتی است در زمینۀ پیروزی حق بر باطل و ایمان بر کفر. این بشارتی است برای همۀ انسانهای آزاده و خواهان حکومت عدل و داد و برچیده شدن بساط ظلم و جور است.

این آیه شریفه تنزیل اش در ارتباط با داستان حضرت موسی(ع) و فرعون است منتهی در همان ظاهرش هم یک جمله و پیام کلی دارد این را همه مفسرین گفته اند – در آیه قبلی هم فرمود: فرعون در زمین برتری جویی کرد و اهل زمین را گروه گروه کرد(البته تعبیر «اهل زمین» آورد «مصر» یا «بلد» و یا «مدینه» نگفت بلکه «زمین» گفت که تفسیر خاص خودش را داردکه فعلا موضوع بحث ما نیست ) همان موضوع "تفرقه بینداز و حکومت کن" – و طایفه ای از آن اهل زمین و آن گروهها را به استضعاف کشانید و پسرانشان را ذبح کرد و زنانشان را زنده نگه داشت انه کان من المفسدین آیه مورد بحث نیز بیانگر ارده خداوند در قبال عملکرد های این چنینی است.

"پیام کلی آیه"

آیه مورد بحث برجستگی اش در این است که پیامش محدود به زمان خاصی نیست

مخصوصا که فعل ها به صورت مضارع آمده است که استمرار را می رساند.

می فرماید: "و نرید ان نمن ...و نجعلهم ... یعنی: اراده ی  ما بر این قرار گرفته است که منت بگذاریم..."

معنی واقعی «منت» یعنی "نعمت گرانبار" نه به معنی مصطلحی که ما بکار می بریم حتی این منت گذاری را منت گفته اند چون بر همه چیز که منت نمی گذارند وقتی که  به انسان یک عطا و هدیه بزرگ بدهند آنوقت می گویند:"منت"

می فرماید:نعمت گرانبار و سنگین را می دهیم بر کسانی که در زمین مورد استضعاف واقع شدند و آنان را ائمه و وارثان زمین قرار می دهیم.

"بنی اسرائیل و آل یعقوب مصداقی از مستضعفین"

در تفسیر همین آیه شریفه در روایت هست که حضرت یوسف وقت رحلتش همه آل یعقوب را جمع کرد و گفت که یک خطری در آینده شما را تهدید خواهد کرد. یک نفر از قبطیان بر شما مسلط خواهد شد و .... همه قضایا بر شما را پیش بینی کرد و سپس گفت: "یک نفر از فرزندان من به نام موسی بن عمران به نجات شما خواهد آمد".

نه تنها بر زمان حضرت موسی صدق می کند که خداوند منت نهاد و آن طایفه ای از اهل زمین را که مورد استضعاف قرار گرفته بود (بنی اسرائیل) آنها را بدست موسی عزت بخشید و فرعونیان را غرق نمود بلکه برای زمانهای بعد از آن هم صدق می کند و ادامه دارد تا روز قیامت. یعنی مفهومش یک مفهوم عمومی است و برای همه زمان‌ها است. پس برداشت ساده و لازم از تنزیل آیه چنین است: "که اراده و سنت قطعی خداوند بر این قرار گرفته که به هر حال مستضعفین را وارث زمین قرار دهد."

"پیروزی های غیر فراگیر مستضعفین"

البته این مفهوم در طول تاریخ به صورت فراگیر محقق نشده اما هر زمان که عده ای طغیان کردند خداوند با مشیت اش  وضعیت را زیر و رو کرده است. یعنی هر کسی که برتری جوئی کرده و ظلم کرده تکوینا –چون ظلم پایدار نیست- خداوند آن مظلومین را در هر عصر و در هردوره ای ولو مقطعی وارثان ظالمان قرار داده است.

"بشارت کلی آیه"

منتهی یک پیامش کلی تر است. یعنی هرچه که در طول تاریخ ولو مستضعفین هم وارث ظالمین شده اند ولی چون محدود و  مقطعی بوده و هنوز در سطح کلان مستضعفین وارث زمین نشده اند پس یک مژده است برای آینده (در حد همان تنزیل و ظاهرش ) بنابراین:

اولا: این آیه شریفه پیامش کلی است و برای هر زمان هست.

دوما: بشارتی است برای یک زمانی در آینده که در سطح کلان این وعده ی خدا تحقق می یابد.

"منظور از مستضعفین و امامت آنها"

استضعاف درست است که از (ضعف و ضعیف) است منتهی نه اینکه عاجزند بلکه به استضعاف کشیده شده اند. یعنی خودشان به طور طبیعی ضعیف نیستند بلکه حق مال اینها است منتهی به خاطر ظلم و برتری جویی دسته ای به استضعاف کشیده شده اند می فرماید: اینها را ائمه قرار می دهیم.

ائمه شدن مستضعفین (چه در آینده و چه در هر عصر) یعنی چه؟

منظور این است که در هر دوره ای که ظالمان حاکم بودند و مظلومین تابع آنها (همانطور که در عصر حضرت موسی بنی اسرائیل تابع فرعونیان بودند) قضییه برعکس می شود و ظالمان تابع مظلومین می شوند. پس در برداشت ظاهری ائمه به این مفهوم صحیح است.

و همچنین است "وارثین": ما آنها را وارثین زمین قرار می دهیم (این وارثین هم باز بحث عمیقی دارد که اشاره خواهد شد) یعنی همانطوری که بنی اسرائیل هر چه امکانات و نعمت داشتند دست فرعونیان بود مثل اینکه زمین از آن اینها بود قضییه برعکس می شود و مال مستضعفین می شود پس این یک پیام ساده از این آیه شریفه بود.

"تطبیق آیه بر اهل بیت(علیه السلام(

منتهی در روایات اهل بیت(ع) این آیه را تطبیق داده اند بر خود اهل بیت و حتی آیات قبیلی را تا آیه بعدی (آیه شش) که فرمود: و نمکن لهم فی الارض و نری فرعون و هامان و جنودهما منهم ما کانوا یحذرون

تا اینجا را به اهل بیت تطبیق داده اند مخصوصا این آیه مورد بحث را (آیه 5(

نمونه اول "تطبیق آیه"

از امام سجاد سوال کردند که حال و وضعیت شما چگونه است؟ (پس از واقعه کربلا ) حضرت فرمود: می دانید که چه حالی دارد کسانی که منکر بنی اسرائیل در میان آل فرعون بودند و شروع کردند به خواندن آیه قبلی (آیه چهار): ... یذبح ابنائهم و یستحی نساءهم...

یعنی در کربلا مردان ما را کشتند و زنان ما را زنده نگه داشتند و به اسارت گرفتند این از باب تطبیق و بیان مصداق است و نه از باب تفسیر و این یک نمونه در ارتباط با تطبیق این آیات بر اهل بیت بود.

"نمونه دوم"

اما راجع به خود آیه از امیرالمومنین به دو سه شیوه در تفاسیر متعدد نقل شده که فرمود:  این آیه شریفه در مورد ماست و فرمود: "و نرید ان نمن ..." در ارتباط با ما اهل بیت هست و در بعضی روایات دیگر هست که فرمود: "مائیم ائمه، مائیم وارثین زمین."

"نمونه سوم"

باز یک روایت دیگری از امیر المومنین هست که فرمود: "اگر کسی می خواهد که از امر ما آگاهی داشته باشد باید این آیات اول سوره قصص را بخواند (تا آیه ششم) به این دلیل که؛ خداوند در آفرینش این تطبیق را لحاظ کرده است. کدام تطبیق را؟ یعنی آن حوادثی که بر موسی گذشت بر اهل بیت وآل محمد هم بگذرد."