ابراهیم بن هاشم قمی

اهل کوفه بوده است و نامش را در زمره شاگردان و اصحاب حضرت امام رضا و حضرت امام جواد علیهما السلام آورده اند. ایشان علاوه بر آنکه خود از عالمان بلند آوازه شیعه بوده، کاملا مورد اعتماد دانشمندان پس از خود هم محسوب می شود تا جایی که فقط در کتاب "کافی" حدود سی بار از وی روایت نقل شده است.

ایشان که افزون بر آموختن در محضر دو امام معصوم علیهماالسلام شاگرد راوی بزرگی چون "یونس بن عبدالرحمان" نیز بوده، در کتب رجالی به عنوان اولین فردی شناخته می شود که دانش روایی راویان عراق را به قم منتقل نمود طوری که باعث شکوفایی مدرسه قم و ری گردید. نشر علوم اهل بیت علیهم السلام در شهرهای مهم ایران آن روزگار، موجب ظهور محدثین و راویان سرشناسی شد. از سوی دیگر به دلیل آن که جو اجتماعی و حکومت، به شکل مستقیم در اشاعه علوم دینی تاثیرگذار است، زیستن "ابراهیم" در ایران تحت حکومت "آل بویه" به وی کمک شایانی نمود. نام برخی از بزرگان نامی که از مدرسه او بیرون آمدند، چنین است:

علی بن ابراهیم (فرزند ایشان) صاحب تفسیر؛ محمد بن یعقوب کلینی صاحب کتاب "کافی"؛ علی بن حسین بن بابویه (پدر شیخ صدوق) و ابن قولویه (استاد شیخ مفید) (1)

محدث قمی می نویسد: از اموری که بر بزرگی ایشان دلالت دارد آن است که ادعیه و اعمالی که در مسجد سهله به جا آورده می شود و علما درستی آن را پذیرفته اند، از نظر سند به "ابراهیم بن هاشم" منتهی می شود (2).

او را از نظر تعداد روایاتی که نقل کرده، بی نظیر دانسته اند و این عدد را حدود 6414 مورد شمرده اند (3). فعالیت علمی ایشان تنها نقل روایت و پرورش شاگرد نبوده، بلکه تالیفاتی هم برای ایشان ذکر شده که برخی از آن عبارت است از: کتاب "النوادر" و کتاب "قضایا امیرالمومنین علیه السلام".

..................................................

پی نوشت : 

1- اضواء علی عقاید الشیعة الامامیة، آیت الله سبحانی، ص336

2- سفینة البحار، ثقة المحدثین شیخ عباس قمی، ج1، ص80

3- رجال نجاشی، ص16