حجت الاسلام پناهیان: ریشه دیگر نفاق، سوء ظن به خدا است

ریشه های نفاق

دو تا از ریشه های نفاق را در جلسه قبل با هم مرور کردیم. یکی حب مقام بود و دیگری حب الدنیا بود. در تاریخ اسلام وقتی نگاه می کنیم به ویژه با تحلیل قرآن از اتفاقات صدر اسلام عامل دیگری را برجسته می بینیم که می تواند سبب نفاق شود. در روایات هم هست که آن چیزی که حال همه را به هم می زند نفاق است. حتی در جهان امروز ما، یکی از عوامل مهم شیوع و گسترش بی دینی، نفاق است. کسی از دین انصافاً بدش نمی آید. واقعاً مومنین دلچسب هستند. منافقین دین را خراب می کنند و این تنها مشکل دین است.

ما بحث نفاق را در تاریخ اسلام با آن فراز از دعای افتتاح شروع کردیم که می گفت: «تُعِزُّ بِهَا الاِْسْلامَ وَاَهْلَهُ ، وَتُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وَاَهْلَهُ» خدایا ما دوست داریم به آن دولت کریمه ای برسیم که مسلمانان را عزیز می کند و منافقان را ذلیل می کند. اگر منافقان ذلیل شوند دیگر کافری باقی نمی ماند. چرا دیگر کافری باقی بماند؟ وقتی اسلام رفاه آفرین و همه چی تمام باشد آخر برای چه دیگر کسی کافر باشد؟

ما قبل از اینکه منافقین را از بیرون بشناسیم باید نفاق را از درون از بین ببریم. ما تا ریشه های نفاق را در خودمان با تلاش از بین نبریم نمی توانیم منافقین بیرون را بشناسیم. نمی توانیم از منافقین بیزاری بجوئیم. چون خودمان شبیه آنها هستیم و به آنها حق می دهیم. اتفاقی که گاهی در تاریخ اسلام افتاده است. راز اعتماد توده مردم به منافقین چیست؟ این یک راز دارد. چه احتمالی وجود دارد که به آن دلیل مردم به منافقین اعتماد می کنند. ریشه نفاق در قرآن کریم بیان می شود که سوء ظن به خدا است.

در آیه 6 سوره فتح می فرماید: « وَيُعَذِّبَ المُنافِقينَ وَالمُنافِقاتِ وَالمُشرِكينَ وَالمُشرِكاتِ الظّانّينَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوءِ ۚ عَلَيهِم دائِرَةُ السَّوءِ ۖ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيهِم وَلَعَنَهُم وَأَعَدَّ لَهُم جَهَنَّمَ ۖ وَساءَت مَصيرًا» خدا عذاب می کند منافقین و منافقات را و کنار مشرکین و مشرکات آن ها را می گذارد. این ها گمان سوء به خدا دارند. دیگر هر چه خدا می توانست به آن ها گفت. ان شالله همه بدبختی های عالم بر سرشان بریزد که این قدر بددل نسبت به خدا هستند.

سوء ظن به خداوند

در قرآن کریم سخت ترین موضوعی که انسان باید به آن ایمان بیاورد چیست؟ موضوعی که انسان بخواهد به آن ایمان بیاورد ایمان به وعده های خدا و ایمان به نصرت الهی است. آن وقت آن ایمان به نصرت الهی را نداشته باشی سوء ظن به خدا داری و نفاق می شود. آن وقت مردم بی ایمان برای این به آن ها اعتماد می کنند که آن ها می گویند نمی توانیم به نصرت خدا ایمان بیاوریم. می گویند معقول نیست! راز اعتماد توده های مردم به منافقین این است که منافقین سوء ظن به خدا را واقع بینانه تلقی می کنند و مردم آنان را واقع بین تلقی می کنند و به آنها اعتماد می کنند.

منافقین پیامبر صلی الله علیه و آله را مسخره می کردند. محور تمسخر پیامبر صلی الله علیه و آله و یارانشان چیست؟ آیا پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمایند مسواک بزنید مسخره می کنند؟ آیا پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمایند اخلاق خوب داشته باشید مسخره می کنند؟ آیا پیامبر می فرمایند عدل را رعایت کنید مسخره می کنند؟ منافقین ظاهرشان خیلی عاقل نشان می داد.

محور اصلی تمسخر پیامبر صلی الله علیه و آله و یارانشان جایی بود که ایشان از نصرت خداوند حرف می زدند و آنها مسخره می کردند. در جنگ اُحد وقتی لشگر از هم پاشیده است و پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمودند: بجنگید که خدا به ما وعده پیروزی را داده است ایشان را مسخره می کردند و می گفتند: ما داغون شده ایم و پیامبر می گوید پیروز می شویم. «الظّآنّینَ بِاللهِ ظَنَّ السَّوءِ» در جنگ احزاب مومنین دارند خندق می کنند و خیلی کار سنگینی است. بعد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به سنگی می زنند و جرقه می زند و می فرمایند: روم و ایران فتح می شوند و آن ها می گویند: ما الان در زنده ماندن خودمان مانده ایم و داریم چاله می کَنیم که زنده بمانیم و می گوید ایران را فتح خواهیم کرد!

چقدر خدا از کسانی که سوء ظن به او دارند ناراحت می شود. در سوره فتح آیه 12 می فرماید: «بَلْ ظَنَنْتُمْ أَنْ لَنْ يَنْقَلِبَ الرَّسُولُ وَالْمُؤْمِنُونَ إِلَى أَهْلِيهِمْ أَبَدًا وَزُيِّنَ ذَلِكَ فِي قُلُوبِكُمْ وَظَنَنْتُمْ ظَنَّ السَّوْءِ وَكُنْتُمْ قَوْمًا بُورًا» شما گمان کردید پیامبر صلی الله علیه و آله و مومنان به سوی خانه هایشان باز نخواهند گشت؟ شما گمان بد بردید و فکر کردید برگشتنی در کارشان نیست؟ شما خودتان قوم بور هستید. منظور از بور در لغت یعنی هلاک شده. شما خودتان نابود هستید. ظن سوء به خدا داشتن خیلی بد است.

در مورد سوء ظن به خدا در سوره حج آیه 15 می فرماید: «مَنْ کانَ يَظُنُّ أَنْ لَنْ يَنْصُرَهُ اللَّهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ فَلْيَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَي السَّماءِ ثُمَّ لْيَقْطَعْ فَلْيَنْظُرْ هَلْ يُذْهِبَنَّ کَيْدُهُ ما يَغيظُ» هر کسی که فکر می کند خدا کمکش نمی کند در دنیا و آخرت برود خودش را به آسمان آویزان کند. می فرماید: از این نظر که عصبانی است هر کاری که از دستش ساخته است بکند. ریسمانی به سقف خانه خود بیاویزد و خود را حلق آویز کند تا نفسش قطع شود و تا لبه پرتگاه مرگ پیش رود، ببیند آرام می شود؟ واقعا ببینید خدا چگونه دارد صحبت می کند. کسی که به خدا اعتماد نمی کند برود خودش را حلق آویز کند تا نفسش قطع شود. این طوری آرام می شوی؟ چرا خدا این طور با کسی که به وعده های الهی ایمان نمی آورد صحبت می کند؟

آن لعن و عذاب و بدبختی دنیا را در آیه قبل دیدید؟ این گونه آیات در قرآن نادر است. می فرماید: برود خودش را خفه کند ببیند ناراحتی اش آرام می شود؟ وقتی نمی تواند روی وعده های من حساب کند برود خودش را بکشد. ریشه نفاق، ظن سوء به خدا است. حالا ظن سوء به خدا دایره اش خیلی گسترده است. به حرف خدا اعتماد کن. به خدا و احکام خدا و ولی خدا، ظن سوء نداشته باش.

حسن ظن به خداوند

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرمایند: «إن حسن الظن بالله من حسن عبادة الله» حسن ظن به خدا را با عبادت خوب به دست بیاور. حسن ظن از حسن عبادت گیر می آید. از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله باز هم روایت است که می فرمایند: «إن حُسن الظن بالله هو رأس العبادة» این کلام را پیامبر صلی الله علیه و آله بعد از اینکه فرمودند: «حب الدنیا راس کل خطیئه ». این خیلی مشهور شده است ولی بقیه اش زیاد مشهور نشده است. رأس بدبختی ها حب دنیا است و رأس عبادت حسن ظن به خدا است. بعد دستور داده اند و این یعنی ما باید به خودمان تلقین کنیم. امام صادق علیه السلام فرمودند: ظنتان به خدا را خوب کنید.

من نزد گمان بنده خوب خودم هستم به خودم. اگر گمانش خوب باشد همان طور با او رفتار می کنم و اگر گمانش بد باشد نیز گمانم بد می باشد. حس عرفانی نگیرید. یکی از مهم ترین سوالات و مشورت ها درباره همین سوء ظن های عرفانی به خدا است. خدا که نمی تواند مرا ببخشد؟ امام زمان یک لطفی به من کن! حالا در بغل امام زمان عجل الله تعالی فرجه است و او دارد او را آرام می کند! این ها همه اش از مکائد ابلیس است. روایت در این زمینه زیاد است.

حُسن ظن شما به خدا چقدر است؟ شما همه می توانید به مقام آیت الله بهجت به سهولت برسید. هر کسی که باور ندارد به خداوند سوء ظن دارد. گمان خودتان به خدا را بالا ببرید و خوب کنید.

/1102101304