آداب هیئت(5)/ الگوی های مطلوب عزاداری

5. الگوی مطلوب عزاداری

امام خمینی رضوان الله علیه: ائمه اینقدر اصرار کردند به اینکه مجمع داشته باشید، گریه بکنید،چه بکنید،برای اینکه این حفظ میکند این کیان مذهب ما را.این دستجاتی که در ایام عاشورا راه می افتند، خیال نکنند که ما این را تبدیل کنیم به راهپیمایی.راهپیمایی است خودش،اما راهپیمایی با یک محتوای سیاسی، همانطوری که سابق بود؛بلکه بالاتر!همان سینه زنی،همان نوحه خوانی!همان ها،همان ها رمز پیروزی ماست.در سر تا سر کشور مجلس روضه باشد، همه روضه بخوانند و همه گریه بکنند.(1)

امام خمینی رضوان الله علیه:سید الشدا را این گریه ها حفظ کرده است مکتبش را؛این مصیبت ها و داد و قال ها حفظ کرده است؛این سینه زنی ها و این دستجات، اینها حفظ کرده.

اگر فقط مقدسی بود و توی اتاق خانه می نشست برای خودش و هی زیارت عاشورا میخواند و تسبیح می گرداند، نمانده بود چیزی. هیاهو می خواهد، هر مکتبی هیاهو می خواهد، باید پایش سینه بزنند، هر مکتبی تا پایش گریه کن نباشد، تا پایش توی سر و سینه زدن نباشد، حفظ نمی شود.اینها اشتباه میکنند؛ بچه اند اینها!(2)

رهبر معظم انقلاب مد ظله: اکنون باید به نحو متعارف که در طول قرون و اعصار عزاداری می کرده اند و متدینین و علما هم خود در آن شرکت می جسته اند، عزاداری کنند؛یعنی تشکیل مجالس روضه خوانی و راه اندازی دستجات و مواکب عزاداری که دارای حال و حزن و شور محبت اهل بیت(علیهم الصلاه و السلام) است، سعی کنند که نوحه ها و شعر ها و روضه خوانی ها، پر مغز و دارای مضامین صحیح و متکی به آثار و اراده ی معتبره از ائمه (علیهم السلام) یا علمای بزرگ باشد.(3)

رهبر معظم انقلاب مد ظله:ما معمّمان...مبلّغان و همه ی ذاکران، باید مسئله ی عاشورا و مصایب حسین بن علی (علیه السلام) را به صوررت یک مسئله ی جدی و اصلی و به دور از شعار، مورد توجه قرار بدهیم.واقعا اگر بخواهیم این مسئله را جدی بگیریم، راهش چیست؟

اولین شرط این است که ما حادثه را از پیرایه های مضر خالی کنیم.چیزهایی وجود دارد که اگرچه پیرایه است، اما نه مضر و نه حتی دروغ است.همه ی کسانی که بخواهند با بیان هنری حادثه ای را ترسیم کنند، فقط متن حادثه را نمی گویند.وقتی شما می شنوید که در شرایط خاصی ، سخنی از زبان کسی خارج شده، می توانید احساسات ان گوینده سخن را هم حدس بزنید.این، یک چیز قهری است.اگر در بیابانی و در مقابل لشکریانی، انسانی حرفی بر زبان جاری می کند، بسته به اینکه آن حرف چه باشد_ دعوت و التماس و تهدید و..._ قاعدتا حالاتی در ذهن و روح این گوینده وجود دارد که این برای شنونده ی عاقل، قابل حدس است و برای گوینده ی هنر مند نیز قابل بیان می باشد.گفتن اینها، اشکالی ندارد.

ما وقتی بخواهیم حالات امام و اصحابش(علیهم السلام) را در روز و شب عاشورا_ آن مقداری که در کتب معتبره خواندیم و یافتیم _ بیان کنیم، قهرا خصوصیات و ملابساتی دارد.فرض کنید سخنی را که امام (علیه السلام) با یارانش در شب عاشورا گفته است، می توانید با این خصوصیات بیان کنید: در تاریکی شب و یا در تاریکی غم انگیز و حزن آور آن شب و از این قبیل.این پیرایه ها، نه مضر و نه دروغ است؛ اما بعضی از پیرایه ها دروغند و بعضی از نقل ها خلاف می باشند و حتی آنچه که در بعضی از کتابها نوشته شده است، مناسب شان و لایق مفهوم و معنای نهضت حسینی نیست.اینها را بایستی شناخت و جدا کرد.

بنابراین ، اولین مسئله این است که ما حادثه را خالص کنیم و آن حادثه ی خالص شده و دقیق و متقن را، به انواع بیانهای هنری _ از شعر و نثر و سبک روضه خوانی که خودش یک سبک هنری مخصوصی است _ بیامیزیم. این کار، اشکالی ندارد و مهم است.ما باید این کار را بکنیم.کسانی که در این رشته متصلّب و وارددند، باید این کار راغ انجام بدهند.اگر ما از حادثه ی عاشورا، مثلا "ليستنقذ عبادك من الجهالة و حيرة الضلالة"* را بیان کردیم _ که امروز معنا و مفهوم آن برای ما روشن است _ ولی آن معنا و مفهوم را نقض کردو با آن مخالف و مغایر بود؛این کار،خدمت به مرام حسینی و حادثه ی عاشورا نیست.ما باید حادثه را خالص کنیم و سپس ابعاد مختلف آن را برای مردم تشریح نماییم.

من نمی خواهم به آقایان علما و مبلغان و گویندگان و ذاکران محترم و همه ی جمع ما که اهل منبر و روضه و بیان مصایب و محامد سید الشهدا(علیه الصلاه و السلام) هستیمف مطلبی را در آن زمینه ها مطرح بکنم؛ ولی به طور کلی باید بگویم که این حادثه _ به عنوان پشتوانه ی نهضت و انقلاب _ باید آبرومند و پرتپش و پر قدرت باقی بماند. اگر برخورد امروز ما با این حادثه، مثل روضه خوانی باشد که در پنجاه سال قبل برخورد میکرد _ یعنی چیزی را در جایی می دید و مثلا بر حسب احتمال ذهنی، آن را ترجیح می دادو نقل می کردو مومنین را می گریاند و هم آنها و هم خود او به ثواب می رسیدند _ ممکن است به حادثه ضرر بزنیم.(4)

5-1 . برگزاری عزاداری به شیوه سنتی

امام خمینی رضوان الله علیه: محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.فداکاری سید الشهدا(سلام الله علیه) است که اسلام را برای ما زنده نگه داشته است.زنده نگه داشتن عاشورا، با همان وضع سنتی خودش از طرف روحانیون، از طرف خطبا با همان وضع سابق، و از طرف توده های مردم با همان ترتیب سابق که دستجات معظم و منظم، دستجات عزاداری، به عنوان عزاداری، راه می افتاد.باید بدانید که اگر بخواهید نهضت شما محفوظ بماند، باید این سنت ها را حفظ کنید.(5)

امام خمینی رضوان الله علیه:در آخر منبر، روضه را بخوانند و زیاد بخوانند؛ دو کلمه نباشد!همانطوری که در سابق عمل می شد، روضه خوانی بشود؛ مرثیه گفته بشود؛شعر و نثر در فضائل اهل بیت و در مصائب آنها گفته بشود، تا این مردم مهیا باشند؛ در صحنه باشند؛ بدانند که ائمه ما تمام عمرشان را صرف برای ترویج اسلام کردند. اگر آنها یک سازش می خواستند بکنند، همه جهات مادی برایشان مهیا بود؛لکن خودشان را فدای اسلام کردندو با ستمکاران سازش نکردند.باید مردم را آشنا کنید به وظایف خودشان و از مردم هم تقاضا می شود که راهپیمایی ها به عنوان راهپیمایی نباشد، به عنوان دستجات باشد؛ همان دستجات سنتی با حفظ جهات شرعی و اسلامی. و عاشورا را زنده نگه دارید که با نگه داشتن عاشورا، کشور شما آسیب نخواهد دید.(6)

رهبر معظم انقلاب مد ظله: من واقعا می ترسم از اینکه خدای ناکرده، در این دوران که دوران ظهور اسلام، بروز اسلام، تجلی اسلام و تجلی فکر اهل بیت (علیهم الصلاه و السلام) است، نتوانیم وظیفه مان را انجام دهیم. برخی کارها است که پرداختن به آنها، مردم را به خدا و دین نزدیک می کند.یکی از آن کارها، همین عزاداریهای سنتی استکه باعث تقرب بیشتر مردم به دین می شود.این که امام فرمودند"عزاداری سنتی بکنید" به خاطر همین تقریب است.در مجالس عزاداری نشستن، روضه خواندن، گریه کردن، به سر و سینه زدن و مواکب عزا و دسته های عزاداری به راه انداختن، از اموری است که عواطف عمومی را نسبت به خاندان پیغمبر، پر جوش میکند و بسیار خوب است.(7)

5-1-1 . دستجات عزاداری

امام خمینی رضوان الله علیه: ... از مردم هم تقاضا می شود که راهپیمایی ها به عنوان راهپیمایی نباشد، به عنوان دستجات باشد؛ همان دستجات سنتی با حفظ جهات شرعی اسلامی. و عاشورا را زنده نگه دارید که با نگه داشتن عاشورا، کشور شما آسیب نخواهد دید.(8)

* بدین خاطر که بندگان را از نادانی و سرگردانی گمراهی نجات بدهد.(زیارت اربعین؛ تهذیبالاحکام، ج6، ص113)

پی نوشت:

1. صحیفه نور، ج 10، ص 217، تاریخ 29/8/58

2. بیانات امام در جمع وعاظ و روحانیون تهران 17/8/58

3. پاسخ به نامه ی امام جمعه ی اردبیل حجه الاسلام و المسلمین آقای مروج 27/3/73

4. سخنرانی در دیدار با علما و ائمه ی جماعت و جامعه ی وعاظ تهران در آستانه ی ماه محرم 11/5/68

5. صحیفه نور، ج15، ص 204، تاریخ 4/8/60

6. صحیفه نور، ج15،ص 205، تاریخ 4/8/60

7. بیانات در جمع روحانیون استان کهکیلویه و بویر احمد در آستانه ی ماه محرم 17/3/73

8. صحیفه نور، ج15،ص 205، تاریخ 4/8/60