مذمت گران‌فروشی در کلام امیر

 وارث:امام علی(ع) در نامه ۵۳ خود در نهج‌البلاغه به چهار عیب مهم که ممکن است دامن‌گیر تجار شود اشاره می‎کند.اول تنگ‌نظری که اشاره به کسانی است که انحصارطلبند و تنها به منافع خود می‎اندیشند.دوم بخل، منظور کسانی است که حاضر نیستند چیزی از درآمد خود را انفاق کنند و به حال محرومان رسیدگی کنند.سوم احتکار، که سبب می‎شود اجناس را هنگام فراوانی ارزان خریداری کنند و آن‌را انبار کنند تا روز کمیابی گران‌فروشی کنند.چهارم: تحکم بر قیمت‌گذاری‎‌ها، اشاره به افرادی‌که برای بالا بردن نرخ‌ها به‌صورت کاذب بدون توجه به منافع مردم و قدرت خرید آن‌ها تلاش می‎کنند.

در ضمن امام علی(ع) تاکید می‎کند که اگر مردم در فشار اقتصادی قرار گیرند ممکن است منجر به شورش‎های خطرناک شود و گران‌فروشی موجب می‎شود لکه ننگی بر دامان حکومت بنشیند.حکومت موظف است مشکلات اقتصادی مردم را حل کند.

در ادامه امام علی(ع) تصریح می‎کند که میزان‌های سنجش عادلانه باشد؛ کم‌فروشی و تقلب در کار نباشد و قیمت‌ها متعادل گردد.در بخش پایانی به مجازات محتکران فرمان می‎دهد در نتیجه احتکار از گناهان کبیره است.

احتکار؛ گناه کبیره

احتکار جمع‌آوری و نگهداری قوت مردم است مانند گندم، جو، برنج و روغن به انتظار گران شدنش و در صورتی‌که مورد احتیاج مردم باشد و دیگری هم یافت نشود که نیازشان‌ را برطرف کند حرام و از گناهان کبیره است که بر آن وعده آتش داده شده است.(دستغیب، ۱۳۶۳:۹۱)

امام علی(ع) در نامه ۵۳ خود خطاب به مالک‌اشتر ایشان را از احتکار کردن کالا منع کرده و می‎فرماید: «این را هم بدان که در میان بازرگانان، کسانی هم هستند که تنگ‌نظر و بدمعامله و بخیل و احتکارکننده‌اند، که تنها با زورگویی به سود خود می‎اندیشند و کالا را به هر قیمتی که می‎خواهند می‎فروشند که این سودجویی و گران‌فروشی برای همه افراد جامعه زیانبار و عیب بزرگی بر زمامدار است.پس، از احتکار کالا جلوگیری کن که رسول خدا(ص) از آن جلوگیری می‎کرد، باید خرید و فروش در جامعه اسلامی، به سادگی و با موازین عدالت انجام گیرد.با نرخ‌هایی که بر فروشنده وخریدار زیانی نرسند کسی‎که پس‌ از منع تو احتکار کند، او را کیفر ده، تا عبرت دیگران شود، اما در کیفر او اسراف نکن».

نهی از تجارت با درماندگان

خرید و فروش و معامله با درماندگان از نظر ائمه مطرود است.امام علی(ع) این مطاب را نهج‌البلاغه ذکر کرده و بر زشتی مطلب به سخن پیامبر(ص) استناد کرده است.امام علی(ع) در حکمت ۴۶۸ نهج‌البلاغه می‎فرماید: «مردم را روزگاری در پیش است که با درماندگان به ناچاری خرید و فروش می‎کنند در حالی‎که رسول خدا(ص) از معامله با درماندگان نهی فرموده) امام علی(ع) در این پیش‌بینی از دو فساد اجتماعی آینده خبر می‎دهد.نخست فساد اقتصادی و فاصله شدید طبقاتی که گروهی ثروتمند می‌شوند و برای ثروت‌اندوزی تلاش می‎کنند و اصرار دارند که هیچ‌گونه کمکی به نیازمندان نکنند هر چند همه آن ثروت‌ها را نمی‌توانند مورد استفاده قرار دهند.

فساد دیگر فساد سیاسی جامعه است که گروهی از اشرار زمام امور را به دست گرفته و نیکان و پاکان و صالحان را به حاشیه می‎رانند آن‌چه امام علی(ع) در این پیشگویی بیان فرموده به‌زودی در حکومت بنی‌امیه بعد از آن حضرت ظاهر شد.معاویه با یارانش بر بیت‌المال مسلط شدند و گروه عظیمی از جامعه را به‌صورت بردگان خود درآوردند.تفاله‌های زمان جاهلیت را در پُست‌های مهم قرار دادند و صحابی پیامبر(ص) را خانه‌نشین ساخته و در صورت اعتراض آن‌ها را می‎کشتند.(مکارم شیرازی، ۱۳۹۵: ۱۵/۶۵۸)