رشد پدیده نوظهور مداح‌ محوری در هیات‌های مذهبی

مداحان نسل اول انقلاب که امروز از آن‌ها به‌عنوان مداحان سنتی یاد می‌شود، افرادی بودند که حاصل چندصد سال شعر‌خوانی و سبک‌سازی و هیات‌داری را با خود به‌ همراه داشتند. همه آن‌ها مداحی و سبک خواندن و احترام به مخاطب و روضه اصیل را پای این مکتب آموخته بودند.

باید پذیرفت که مراسم‌های عزاداری به نسبت گذشته در حال تغییر است و این تغییر شاید از منظر ساختاری باشد و نه محتوایی؛ امّا بی‌دریغ دیر با زود تأثیر خودش را بر محتوای عزاداری خواهد گذاشت. یکی از تحولات چشمگیری که به‌ویژه در دو دهه اخیر در حوزه عزاداری‌های سنتی و آیینی رخ نشان داده، روند فزاینده مداح‌ محوری است.

همه پیشکسوتان و پیرغلامان حوزه ستایشگری بر این نکته اجماع دارند که پدیده مداح‌ محوری، سابقه زیادی ندارد. سابق بر این، اهل منبر و خطبا در محور جلسات و محافل قرار داشتند و مردم می‌دانستند که فلان واعظ نامی در فلام مجلس، سخنرانی خواهد کرد. عمده وقت نیز در اختیار سخنرانان بود تا از عقاید و احکام، اخلاق و تاریخ اسلام برای مستمعان سخن بگویند و در میان سخنرانی‌ها نیز زمان کوتاهی به مداحان اختصاص می‌یافت؛ آن هم مداحان سنتی که غالباً مودبانه می‌کوشیدند تا بیانات خود را به نحوی تتمّه سخنان خطبا قرار دهند و با اشعار و گفتار مناسب، آنچه را اهل منبر گفته‌اند تکمیل و تایید کنند.
مداحی در گذشته به شکل یک سبک اصیل دنبال می‌شد و مداحان علاوه بر قریحه مداحی و شعرخوانی دقت بسیاری در رفتار، شان و جایگاه خود داشتند و کمتر کسی سراغ داشت که مداح و ذاکر اهل‌بیت(ع) دچار تبختر و خود‌بزرگ‌بینی شود.

اخیراً کلیپ‌هایی از سوی برخی از هیات‌های مذهبی در فضای مجازی منتشر می‌شود که برای مداحان و ذاکران، مراسم تشریفات و استقبال آنچنانی می‌گیرند و با خودروهای خارجی ایشان را تا جلوی در حسینیه و هیات هدایت می‌کنند و دوربین فیلمبرداری نیز لحظه ورودشان را لحظه به لحظه ثبت می‌کند.

وقتی به رفتار‌ و حرکات برخی مداحان دقت می‌شود، این به ذهن متبادر می‌شود که آنها فرسنگ‌ها از مداحان سنتی و قدیمی فاصله گرفته‌اند. اولین شائبه‌ای که این مداحان با خود به همراه می‌آوردند این است که آن‌ها مبالغ آنچنانی ردیافت می‌کنند و زندگی پر زرق و برق دارند امّا فارغ از این مسائل و رد و تایید آن، رفتارهای گاهاً اشرافی‌، این ادعا را به حقیقت نزدیک‌تر می‌کند. مداحانی که برای حضور در مراسم عزاداری، درخواست‌های خاص و عجیبی از بانیان جلسه دارند؛ از جمله اینکه حتماً سیستم صوت آنچنانی و فلان بِرند را داشته باشند و اسکان دوستان و همراهان که گاهی به 20 نفر می‌رسد، از سوی بانی جلسه تامین شود و یا اینکه خودوری فلان شرکت برای استقبال و بدرقه او آماده شود و هزاران درخواست دیگر که جملگی فضای هیات‌های مذهبی را مسموم می‌کند.

پدیده نوظهور مداح‌ محوری در کنار جذب، یک آسیب بزرگ را متوجه فضای هیات‌ها کرده است و این آسیب زمانی به اوج خود می‌رسد که وقتی یک هیات بزرگ از حضور یک مداح سرشناس خبر می‌دهد و در اول مراسم اعلام می‌کند که حضور این مداح منتفی شده است، صدها نفر در وسط هیات مراسم را ترک می‌کنند، مشخص می‌شود که این آسیب تا چه حدی پیشرفته و خطرناک است.

 اینکه چه شد که  به اینجا رسیدیم و چه عواملی این چگونگی را برای مجالس عزاداری رقم زد، شاید در مجال دیگری به آن پرداخته شود امّا بهتر است بدانید این  پدیده نوظهور به سود معارف دینی تمام نخواهد شد و شاید سنت عزاداری را به انحطاط بکشد و مجالس دینی را از معارف اهل‌بیت(ع) تهی سازد و به حاشیه کشاند و در دراز مدت به سود دشمنان دین تمام شود.