شخص گشاده‌دست به چه کسی اطلاق می‌شود؟
سخاوت و بخشش یکی از خصلت‌های زیبا شناخته می‌شود و در مقابل بُخل قرار دارد. همچنین یکی از زیباترین اوصاف خداوند متعال نیز شناخته می‌شود. در بخشی از دعای مشهور ماه رجب خطاب به خداوند می‌خوانیم: «یَا مَنْ یُعْطِی مَنْ لَمْ یَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً؛ ای آن که به هرکه از او نخواهد و او را نشناسد نیز می‌بخشد، عطایش از روى مهربانى و رحمت است»؛ از این جهت کسی که متصف به این صفت باشد، در حقیقت اتصاف به یکی از لطیف‌ترین خصلت‌های الهی یافته و از این رهگذر خود را به معبود خویش نزدیک‌تر کرده است؛ چنانچه از نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود: «السَّخِىُّ قَریبٌ مِنَ اللهِ، قَریبٌ مِنَ النَّاسِ، قَریبٌ مِنَ الجَنَّهِ؛ انسان سخى به خدا و به مردم و بهشت نزدیک است» (مصباح الشریعة، ص83)
یا سخاوت را این گونه تفسیر کرده‌اند: حالت و فضیلتى درونى است که انسان را به بذل مال به مستحقان و نیازمندان بدون عوض وا مى‌دارد. بر این اساس اگر کسى درخواستى کند و از آبروى خود به وسیله درخواستی مایه بگذارد، آنچه سخاوتمندانه از سوی شخصی سخی بخشید می‌شود، در واقع عوض آبروى اوست و به راحتى نمى‌توان نام آن را سخاوت گذاشت و نیز بخششی که پس از درخواست صورت مى‌گیرد ممکن است به این سبب باشد که اگر بخشش نکند، درخواست‌کننده و یا مردمى که از آن آگاهى مى‌یابند او را نکوهش و مذمت کنند؛ بنابراین بخشش در برابر نجات از مذمت مردم واقع شده است و بدون عوض نیست و به تعبیر عموم مردم، براى رودربایستى است. بنابراین سخاوت خالص و حقیقى آن است که انسان پس از آگاهى بر نیازمندى افراد آبرومند، در حل مشکل آنها به صورت پنهانى بکوشد و نیازى به سؤال نباشد. (شرح : پیام امام امیر المومنین ( مکارم شیرازی ))
امیرالمؤمنین (ع) در روایتی در تعریف «سخاوت» می‌فرماید:«سخاوت آن است که تو آغاز کنى، زیرا آنچه با درخواست داده مى‌شود یا از روى شرم و یا از بیم شنیدن سخن، ناپسند است؛ السَّخَاءُ مَا کَانَ ابْتِدَاءً؛ [فَإِذَا] فَأَمَّا مَا کَانَ عَنْ مَسْأَلَةٍ، فَحَیَاءٌ وَ تَذَمُّمٌ.» (حکمت53 نهج‌البلاغه
با این تعریف روشن شد آنچه که از روى درخواست، بخشش شود، سخاوت نیست و امام (ع) براى اثبات این مطلب دو دلیل ذکر کرده است:
1- شرم از درخواست‌کننده و یا از مردم، شخص را به بخشش وامى دارد.
2- رهایى از نکوهش درخواست کننده که سماجت مى‌کند و او را بخیل مى خواند و نظیر اینها. (شرح ابن میثم بحرانی ( ترجمه محمدی مقدم ))
بنابراین وجه مشترک تعریف سخاوت، "بخششِ پیش از درخواست" است که از ایمان وافر به خداوند متعال سرچشمه می‌گیرد. پرورش روحیۀ مروت و جوانمردی پس از ایمان به خداوند یکی از علل پیدایش و گسترش سخاوتمندی در میان افراد جامعه است. انسانِ با مروت [زن باشد یا مرد] به راحتی انفاق می‌کند و به ویژه اگر نیازی را در طرف مقابلش ببیند، سریعاً در رفع آن اقدام می‌کند و به فرمودۀ امیرالمؤمنین علیه السلام: «اَلسَخاءُ عُنوانُ المُرُوَءة وَ النَبل؛ سخاوت تابلوی مروت است». (غرر الحکم و درر الکلم، ص 63)؛ اما ارتباط مروت با سخاوت در این است که انسان با مروت نفسش را بالا می‌بیند و هر چه انسان نفسش را بالاتر ببیند حاضر نیست با چیز پستی آن را معاوضه کند؛ زیرا آنقدر خود را بزرگوار می‌داند که به راحتی از دنیا صرفنظر کرده و همواره انفاق می‌کند.
همچنان باید توجه داشت بخشش فراتر از حد و به غیر از اندازه وُسع فرد هیچ گاه مطلوب نیست. امام حسن عسگری(ع) در این باره در روایتی فرمود: سخاوت اندازه اى دارد که اگر از آن فراتر رود اسراف است؛ إنَّ لِلسَّخاءِ مِقدارا فَإن زادَ عَلَیهِ فَهُوَ سَرَفٌ» (اعلام الدین فی صفات المؤمنین ص 313)
منبع:تسنیم
افزودن دیدگاه جدید