عوامل اضمحلال و نابودی جوامع از دیدگاه قرآن

سید محمدصالح هاشمی گلپایگانی قائم مقام ستاد امر به معروف و نهی از منکر با حضور در برنامه این شب‌ها شبکه اول سیما به بررسی عوامل اضمحلال، نابودی و فنای جوامع از دیدگاه قرآن کریم پرداخت.

نادیده گرفتن عدالت

وی با اشاره به عوامل اضمحلال، نابودی و فنای جوامع از دیدگاه قرآن کریم گفت: نادیده گرفتن عدل یعنی نهادینه، روال و عادی شدن ظلم اولین عامل نابودی جوامع است که شامل ظلم مسئولین نسبت به مردم، ظلم مردم نسبت به مسئولین و
ظلم مردم نسبت به مردم است

وی ادامه داد: جامعه با کفر ممکن است بقاء داشته باشد اما با ظلم خیر، از جامعه‌ای که ظلم در آن نهادینه شده باشد، نعمت‌ها گرفته خواهد شد. همچنین عدالت یعنی دادن حق هر کسی و حق به تناسب غایت و هدف تعریف می‌شود. لذا خیلی وقت‌ها چون تعریف مشخصی از هدف نداریم، احساس می‌کنیم به ما ظلم شده است.

هاشمی گلپایگانی با اشاره به اینکه در مقابل هر حقی یک تکلیفی وجود دارد گفت: برای جلوگیری از سقوط جامعه، هر ظلمی باید در جامعه ریشه کن شود و نباید عدالت با مساوات یکسان پنداشته شود همچنین قضاوت باید مبتنی بر انصاف و علم باشد زیرا قرآن قضاوت بدون علم را نهی می‌کند.

فساد اخلاقی

قائم مقام ستاد امر به معروف و نهی از منکر فساد اخلاقی را عامل دوّم اضمحلال جوامع از دیدگاه قرآن دانست و گفت: فساد اخلاقی اراده را سست و عقل را ضایع می‌کند و اگر در جامعه‌ای هتاکی و بی‌حیایی عرف شد، آن جامعه واژگون خواهد شد. همچنین فساد، عیاشی و لهو و لعب  فراگیر مردم را ذلیل می‌کند.

وی ادامه داد: ملت‌هایی پیروز می شوند که اهل اراده باشند و در جامعه فاسد، روحیه حماسی و روحیه جهادی از بین می‌رود. در جامعه فاسد ممکن است عیش و عشرت باشد لکن آرامش نخواهد بود.

هاشمی گلپایگانی با طرح این سؤال که آیا یک فرد معتاد به مواد مخدر یا غرق فساد می‌تواند عزمش را برای مبارزه با ظلم جزم کند؟ گفت: تا علیه فساد و شهوت صحبتی می‌شود، عده‌ای هجمه زیادی راه می‌اندازند که پس حریم خصوصی چه می‌شود؟ باید بگویم فساد جوانان موجب شکست مسلمانان و سقوط  اندلس شد. یکی از مظاهر عدم رشد اخلاقی و فساد، حرف بد و حرف زشت زدن است. بسیار ناپسندیده است که هنگام تصادف، رانندگان از خودرو پیاده شده و به یکدیگر ناسزا می‌گویند‌. در این راستا یکی از دلایل گرفتاری قوم لوط حرف زشت زدن بود. در قوم لوط عمل کردن به گناه با حرف گناه آغاز شد.

قائم مقام ستاد امر به معروف و نهی از منکر افزود: اکثر افرادی که امام حسین (ع) را به قتلگاه بردند و بر پیکر مطهر ایشان  تاخت و تاز کردند، از اراذل و اوباش بودند. به ابا عبدالله بی ادبی کردند. آنها از بد دهنی به بد عملی رسیده بودند. قرآن کریم می‌فرماید که آیا می خواهید تمام اعمالتان درست شود ؟ آیا می خواهید تمام گناهانتان بخشیده شود؟ در آیه شریفه هفتاد از سوره مبارکه احزاب می‌فرماید: ای مردم ای جامعه دینی، خدا را دریابید. سدید و محکم صحبت کنید.

وی با اشاره به اینکه ملتی که رشد یافته باشد می‌توانند با هم خوب و درست صحبت کنند، گفت: این حرف که اگر فقر از یک در بیاید، ایمان از در دیگر خارج می‌شود صددرصد نیست، گفت: امیرالمؤمنین (ع) فقیرانه زندگی می‌کرد.

هاشمی گلپایگانی درباره نقش حاکم اسلامی در رفاه مردم گفت: وظیفه حاکم اسلامی به رفاه رساندن جامعه است و اگر نتوانست باید از وی مطالبه و سؤال شود. نمی‌توان برای همه ملوک یک حکم کلی صادر کرد، زیرا دنیای امروز شبیه یک دهکده است و ملوک زیادی ممکن است در عرض و طول و ارتباط با یکدیگر وجود داشته باشند.

تفرقه و عدم وحدت

قائم مقام ستاد امر به معروف و نهی از منکر تفرقه و تشتت در مقابل اتحاد و وحدت را دیگر عامل اضمحلال جوامع از دیدگاه قرآن دانست و گفت: اگر جامعه قبیله‌ای شد و فعل و حرف یکدیگر را قبول نکردند و با هم نزاع کردند جامعه درمانده می‌شود و ابهتشان از بین می‌رود. این افراد می‌توانند اتفاقاً مذهبی هم باشند و از روی احساس تکلیف دیگران را نفی کنند.

وی ادامه داد: یکی از روش‌هایی که دشمن به وسیله آن جامعه اسلامی را تضعیف می‌کند، ایجاد تفرقه است پس باید جامعه اسلامی همراه موضوع وحدت را در دستور کار قرار دهد. یک جنبه بسیار بسیار مهم وحدت، وحدت فکر است. یکی از نشانه‌های فرد مریض از لحاظ روانی این است که در زندگی کارهای زیادی انجام می‌دهد امّا نمی‌تواند کار مهمی را به سرانجام برساند.

۶ نوع برادری در قرآن

دبیر ستاد امر به معروف به ۶ نوع برادری مطرح شده در قرآن اشاره کرد و گفت: یکی از مسائل مهمی که امروز در جامعه مطرح و تنش زا هم هست ، وحدت بین شیعه و سنی است، وحدت بین ادیان است، وحدت بین اقوام است. آیا شیعه و سنی واقعاً برادرند یا یک موضع‌گیری سیاسی است؟ در قرآن کریم شش نوع برادری آمده است که در ادامه به ان اشاره می‌کنیم.

وی ادامه داد: برادری‌های قومی و انسانی (برادری یعنی افرادی که در یک امر و هدف مشترک با هم تعاونی و همکاری داشته باشند)، برادران شیطان: مانند اسرافکاران و حرام کنندگان نعمت، برادران نسبی: انتساب خونی، برادران توحیدی: کسانی که خدای مشترک دارند، لکن پیامبرانشان با هم متفاوت است، برادران اسلامی: قرآن مشترک، دین مشترک و پیامبر مشترک دارند و برادران مذهبی 6 نوع برادری است که قرآن به آنها اشاره کرده است. البته من می خواهم یک نوع برادری دیگر به این شش نوع اضافه کنم : برادران حسینی: امام حسین (ع) در بحث انسانیت، آزادگی، جهاد  و کرامت انسانی مظهر جامعه اسلامی است در واقع برادری حسینی یعنی برادری فضائل و کرامت‌های انسانی.

هاشمی گلپایگانی وحدت را حاصل دو چیز دانست و گفت: وحدت حاصل دو چیز است یکی از وجدان و روح مشترک و دوم از فکر مشترک.

ترک امر به معروف و نهی از منکر

قائم مقام ستاد امر به معروف ترک امر به معروف و نهی از منکر را عامل چهارم اضمحلال جوامع از دیدگاه قرآن برشمرد و گفت: این عامل علت مُقبیه جامعه اسلامی است، لذا از سه عامل قبلی اهمیت بیشتری دارد. در واقع امر به معروف و نهی از منکر پایه اصلاح جامعه است. اولین آمر به معروف و ناهی از منکر خداوند است. اگر امر به معروف و نهی از منکر ترک شود دعاها مستجاب نمی‌شود. پیامبر (ص) می‌فرمایند: خداوند غضب می‌کند از مؤمن بی دین (مؤمن بی دین یعنی انسان ضعیفی که از روی ترس، نهی از منکر نمی‌کند)

امر به معروف و نهی از منکر را قوّه حیات جامعه است

وی امر به معروف و نهی از منکر را قوّه حیات یک جامعه دانست و گفت: در شرایط پاندمی کرونا، ماسک زدن معروف است، واکسن زدن معروف است، رعایت فاصله اجتماعی معروف است. امربه معروف و نهی از منکر دو حیطه دارد: یک حیطه همگانی دارد و یک حیطه آن هم مربوط به گروه‌های آموزش دیده خاص است.

هاشمی گلپایگانی ادامه داد: نه آن کسانی که متولی امر به معروف و نهی از منکر هستند باید طوری عمل کنند که مردم از خودشان سلب تکلیف کنند و نه اینکه هر فردی که اراده کرد، بتواند بدون برنامه و آموزش ورود و هرج و مرج ایجاد کند. همچنین امر به معروف  نهی از منکر فقط در حیطه حجاب نیست. هزار سال پیش در جوامع اسلامی گروه‌های امر به معروف و نهی از منکر داشته‌ایم به عنوان گروه‌های «حِسبِه». این گروه‌های «حسبه» در حیطه بهداشت، امنیت ساختمان‌ها، احتکار و... ورود می‌کردند.

باید مردم به امر به معروف ورود کنند

دبیر ستاد امر به معروف ورود مردم را لازمه امر به معروف دانست و گفت: برای ترویج امر به معروف و نهی از منکر هیچ راهی وجود ندارد جز اینکه خود مردم به این عرصه ورود کنند. البته تشکل‌های مردمی باید ورود و مطالبه‌گری کند. از رسانه ملی و صدا و سیما خواهش می‌کنیم که به عنوان یک کرسی آزاد اندیشی رسانه‌ای به بهبود تصویر ذهنی افکار عمومی از مقوله امر به معروف و نهی از منکر بپردازد. هر کس نظر مخالفی راجع به امر به معروف و نهی از منکر دارد بیاید در کرسی‌های آزاد اندیشی و شبهه‌ها و سؤالات خود را مطرح کند.

امر به معروف فقط محدود به حجاب نیست

وی با اشاره به اینکه عرصه امر به معروف و نهی از منکر فقط منحصر و محدود به عرصه حجاب و عفاف نیست گفت: الآن دانشگاه آزاد اسلامی در تشکل‌سازی گروه‌های تخصصی مطالبه‌گری پیشرو شده است اما درکل در عرصه امر به معروف و نهی از منکر خوب عمل نکرده‌ایم و برخی جاها حتی بد عمل کرده‌ایم. نه فقط مردم، بلکه حکومت هم باید امر به معروف و نهی از منکر شود. مردم نسبت به مردم، حاکمیت نسبت به مردم و مردم نسبت به حاکمیت باید امر به معروف و نهی از منکر کنند و این نیاز به آموزش دارد. نهایتاً امر به معروف و نهی از منکر باید به وحدت جامعه ختم شود.

هاشمی گلپایگانی ادامه داد: در هر قضیه‌ای لزومی ندارد حکومت ورود کند، بلکه خود مردم باید وارد عرصه شوند، به عنوان مثال آیا صنف پوشاک نمی‌تواند به وضعیت پوشش مردم رسیدگی و آن را ساماندهی کند؟ خود اصناف، گروه تخصصی امر به معروف و نهی از منکر و  مطالبه‌گری تشکیل بدهند، مجوز بگیرند و به این عرصه ورود کنند. مسئول نمی‌تواند به تنهایی به همه عرصه‌ها ورود کند. مسئول فقط باید گره‌گشایی کند. البته یک مشکلی وجود دارد و آن اینکه واگذاری امر به معروف و نهی از منکر به مردم به صورت نظام‌مند ساماندهی نشده است. درحالی که باید تمام اصناف و محلات به عرصه امر به معروف و نهی از منکر ورود کنند.

منبع: فارس