رد مظالم چیست؟
سوال: اگر فردی پول شخصی را دزدیده باشد و شخص مورد نظر فوت كرده باشد و فرد از كار خود پشیمان شده باشد و در صدد جبران برآید چه باید بكند؟
جواب: باید وجه مذكور را به ورثه او بپردازد و یا از همه ورثه رضایت بگیرد و لازم نیست بگوید من از او دزدیده‌ام بلكه می‌تواند بگوید میت از من طلب داشته است. (ر.ک: استفتائات جدید آیة الله مکارم شیرازی، س 1165 و 1166، ج 2) و (ر.ک: استفتائات امام خمینی (ره)، ج 2، ص 560، س 95)
سوال: اگر فردی نداند كه به چند نفر بدهكار است و یا شك داشته باشد كه آیا مدیون و قرض دار است یا نیست و نداند كه مثلاً مغازه دار تخفیف را پذیرفته یا نه چه باید بكند؟
جواب: اگر یقین بر بدهكاری دارد و از پیدا شدن طلبكار مأیوس است به مقداری كه یقین دارد از طرف صاحبانش به فقیر غیر سید صدقه بدهد و در مواردی كه جنسی خریده‌اید و قیمت آن را فروشنده تعیین كرده است تا یقین بر تخفیف فروشنده پیدا نكنید ضامن قیمت هستید و باید بپردازید. و در مواردی كه شك به بدهكاری دارید پرداخت آن واجب نیست. (ر.ک: استفتائات امام خمینی(ره)، ج 2، ص 289)
سوال: وقتی شخصی از كنار درختی یا باغی می‌گذرد می‌تواند از میوه و محصول آن باغ استفاده كند یا خیر؟
جواب: جایز است برای مسافر هنگام عبور از كنار باغها با رعایت چند شرط از میوه آن به قدر حاجت بخورد: 1) به قصد خوردن میوه نیامده باشد. 2 ) موجب فساد نگردد. 3) چیزی را از میوه باغ با خود حمل نكند. و احتیاط آنست كه در صورت یقین به عدم رضایت مالك خودداری كند. (ر.ک: استفتائات جدید آیة الله مکارم شیرازی، ج1، س 1578)
سوال: زنی كه ارث پدرش را شوهر فروخته و خرج كرده و بعد گفته بعداً جبران می‌كنم، حالا بعد از 10، 15 سال پول را برنگردانده، اگر زن واقعاً به این پول احتیاج داشته باشد می‌تواند طلب خود را از شوهر به تدریج از خرجی خانه تقاص كند یا خیر؟
جواب: اگر بدهکار بدهی خود را انکار کند و با بدون عذر در پرداخت آن کوتاهی نماید طلبکار می تواند از اموال او تقاص نماید البته اگر در این زمینه قانونی وجود داشته باشد باید مراعات گردد. (ر.ک اجوبه الاستفتائات رهبری، ج 2، ص 261، س 679)
سوال: آیا در جبران خسارت مال تلف شده مثل سكه طلا ضامن قیمت یوم التلف هستیم یا روزی كه می‌خواهیم خسارت را جبران كنیم؟
جواب: قیمت یوم التلف را بدهد مگر اینکه خود مال موجود باشد که باید خود آن را رد کند. (ر.ک: استفتائات امام خمینی (ره)، ج 3، ص 560، س 95)
سوال: ردّ مظالم یعنی چه؟ لطفاً توضیح دهید؟
جواب: كلمه مظالم جمع كلمه مظلمه است، این کلمه از ماده ظلم گرفته شده و از نظر اصطلاح فقهی به اموال و بدهی هایی گفته می شود که انسان از روی ظلم و بی عدالتی از بندگان خدا گرفته و نپرداخته است.و مظلمه عبارت از نوع خاصی از
مدیون و مشغول الذمه بودن است و خصوصیت و ویژگی آن به این صورت است كه: یا انسان مبلغ مشخصی به فرز معینی مدیون است اما نمی‌داند كجاست و به او دسترسی ندارد، و یا اینكه می‌داند كه مبلغ معینی مدیون است اما به صورت
مشخص، فرد مدیون برایش معلوم نیست كه چه كسی است؟ در هر دو صورت فرق نمی‌كند كه علت مدیونی، غصب و سرقت باشد، او یا اینكه سبب آن امری مشروع باشد مثلاً از شخصی قرض كند و بعد قرض دهنده را پیدا نكند و امكان دسترسی
به او نباشد، و یا می‌داند از كسی قرض كرده اما نمی‌داند كی بوده است؟ این معنی كلمه مظلمه كه جمع آن مظالم است. اما حكم آن این است كه: مقدار دین مذكور را باید به اشخاص فقیر صدقه بدهد، كه اصطلاحاً به این پرداخت صدقه و رد مال به
فقیر بابت دین مزبور رد مظالم گفته می‌شود. آنچه تا كنون گفته شد حالت یقینی رد مظالم است اما گاهی چون شخص در برهه‌ای از زندگانی خیلی مقید به رعایت حقوقی دیگران در اموالشان نبوده است و چه بسا اموال آنان را تلف كرده است
سپس متنبه می‌شود و احساس مدیونی می‌كند، و از طرفی شخصاً نمی‌داند به چه كسی و چه مبلغی بدهكار است؟ به منظور اینكه اگر واقعاً به كسی بدهكار است ذمه اش بری شود مبلغی را احتیاطاً به عنوان رد مظالم به فقرا صدقه می‌دهد. (ر.ک: جامع المسائل آیت الله فاضل، ج 2، س 1200)
سوال: آیا كپی و تكثیر یا رایت نوار و سی دی های خارجی و ایرانی جایز است یا خیر؟
جواب: نظر مقام معظم رهبری آنست كه: احواط این است كه در نسخه برداری و تكثیر سی دی های كامپیوتری كه در داخل تولید شده است حقوق صاحبانشان از طریق كسب اجازه از آنان رعایت شود و در مورد خارج كشور تابع قرارداد است. (ر.ک: استفتائات مقام معظم رهبری، ص489، س 1343)
/ف104