چگونه گناهان خود را درمان کنیم؟

دکتر صفدر صانعی در کتاب نسخه شفا به نقل از یافعی در "روض الریاض” روایتی از پاسخ بسیار زیبا و قابل تأمل حضرت امیر مؤمنان علی علیه السلام را آورده است که بسیار جالب توجه است. شخصی از امیر مومنان می پرسد که آیا برای درد گناه دارویی هست؟ معلوم است که این فرد آن قدر بصیرت درونی داشته که اولا گناه خود را ببیند و در ثانی آن را به حساب یک درد بیاورد یعنی همچنان که انسان واقف به دردهای تن خود است و در پی علاج و درمان این دردها می رود و اگر این دردها را حس نمی کرد، طبیعتا در پی علاج و نسخه بهبود نبود شرط اول علاج دردهای روح نیز واقف شدن به این دردهاست، همچنان که وقوف به درد روح که همان گناهان است آن شخص را به محضر امیر مومنان می کشاند. اما نسخه ای که حضرت از آن یاد می کند نه تنها یک نسخه برای درمان دردهای روح است، بلکه خود به تنهایی عصاره و چکیده ای از معارف و حکمت هایی است که قلب انسان را بیدار و روح آدمی را احیا می کند.

گناه آدمی را به زحمت می اندازد
حضرت در ابتدای این نسخه به این حقیقت اذعان می کنند که اولا گناه یک بیماری است، همچنان که تن ها درگیر بیماری ها و به زبان امروزی تر ویروس ها و قارچ ها و عفونت ها می شوند روح ها هم گرفتار بیماری ها می شود و در ادامه می فرمایند که این بیماری یعنی گناه، مردم را به زحمت انداخته است. همچنان که حتی یک بیماری کوچک مثل سرماخوردگی می تواند آدمی را به زحمت بیندازد گناهان نیز آدمی را به زحمت می اندازند و مگر می شود باور کرد که فی المثل حسادت و حرص و طمع، آدمی را به زحمت نیندازد؟ مگر می شود باور کرد که کبر و نخوت انسان را دچار بیماری نکند؟

نسخه درمان بیماری گناه از زبان امیر مومنان (ع)
اما حضرت در این نسخه شفابخش خطاب به آن شخص می فرماید: از اینجا برخیز و به بوستان ایمان برو، چون وارد شدی مقداری از ریشه درخت نیت و دانه های پشیمانی و قدری از درخت توبه و تخم ورع و میوه فهم و اندوه از شاخه های یقین و مغز اخلاص و پوست اجتهاد و مقداری هم از ساقه های انابه و زهر برگردان تواضع گرفته همه را با حواس جمع و با دلی متوجه و فهمی سرشار، با انگشتان تصدیق و کف توفیق میان طشت تحقیق می ریزی و با آب چشمانت شستشو می دهی و آنگاه تمام را در میان دیگ امید ریخته و با آتش اشتیاق می جوشانی، آنقدر تا مواد زائد در جوش جدا شده و عصاره و خامه حکمت بدست آید، سپس آن را گرفته در بشقاب رضا و تسلیم ریخته و باد نفخ و نسیم استغفار بر آن می دمی تا بیشتر از آنکه فاسد شده، خنک شود و این برایت گوارا می شود آنگاه در جائی که آدمی نباشد و جز خدا کسی ترا نبیند می نوشی این است داروئی که درد گناهان را ساکت و جراحات معصیت را التیام می بخشد چنانچه اثری از آن باقی نمی ماند.

اشک توبه شجره طیبه می رویاند
جا دارد که همه ما در تک تک کلمات این نسخه شفابخش دقیق شویم و به ویژه به مراحل آن بنگریم. حضرت اولین قدم برای درمان بیماری گناه را ورود به بوستان ایمان می داند و این به آن معناست که تا آدمی ایمان نداشته باشد که می تواند از دام گناهان بیرون بیاید این اتفاق برای او نخواهد افتاد اما لزومات زیبای این کار همان نیت و احساس پشیمانی و اندوه از گناهانی است که انسان مرتکب شده است. تا زمانی که انسان به حقیقت گناه خود پی نبرد و نداند که در چه مهلکه ای خود را قرار داده است قصد و نیتی هم برای بیرون آمدن از آن مهلکه در قلب و ذهن او پدیدار نخواهد شد. در آن صورت است که توبه او توبه نصوح است و اشک را از دیدگانش جاری می سازد، چنانچه با این اشک ها بذر توبه خود را آبیاری می کند تا به شجره طیبه ای بدل شود.